Η πρόκληση της εκπαίδευσης για βιώσιμη/αειφόρο ανάπτυξη στα παιδαγωγικά τμήματα δημοτικής εκπαίδευσης: μια έρευνα για την επίδραση της σχετικής δεκαετίας (2005-2014) των Ηνωμένων Εθνών

Abstract

The dissertation starts with negotiating the whole framework on which the United Nations Decade of Education for Sustainable Development (DESD) was proposed, with UNESCO as the Steering Committee. It then seeks to contribute to the research on monitoring and evaluating the education offered to students in Greek University Departments of Primary Education.The dissertation specifically investigates:•The impact of the DESD on the curriculum of Greek Departments of Primary Education in the academic year 2011-12, on the subjects offered and on the teaching and epistemological approach followed.•The competencies, that students in their last year of their studies think they have developed, as stated in a questionnaire developed within an international research program, which aimed at helping partner universities reorient their curricula within the Education for Sustainable Development (ESD) paradigm.A literature review identifies the international efforts for changing the dominant educational paradigm towards ESD, its key themes and the teaching and pedagogical methods it is based on. The importance of basic training for prospective teachers is highlighted, as this would make them able to contribute to the necessary reorientation of the current educational paradigm.In our attempt to assess the impact of DESD on the Greek Departments of Primary Education, a thematic content analysis was carried out on courses offered, as they are recorded in the Departmental study guides, for the period 2007 to 2011.The study shows that many courses involve social, environmental and cultural issues, as well as teaching methods corresponding to those mentioned in the literature for ESD. What is interesting, however, is that in the overwhelming majority of the courses, the terminology used in those descriptions does not refer to the concept of sustainability. It is also interesting that the term sustainability more frequently appears in courses related to environmental education and that only a very few courses in all Greek Departments of Primary Education negotiate “economic” and “developmental” issues.Regarding the way students on their last year in Greek Departments of Primary Education identify their abilities in ESD, descriptive and inductive statistical analyses were carried out on the quantitative data resulted from a structured anonymous questionnaire that was distributed to a sample of 864 students in the year 2011. Based on the results, students tend in general to identify as high their own ESD competencies. However a low influence of the Department is indicated on building these.The overall conclusion is that attempts to reform the study guides of the Greek Departments of Primary Education, towards ESD, needs to be continued as well as the research on ESD competencies for candidate teachers.

Η διατριβή πραγματεύεται αρχικά το όλο πλαίσιο βάσει του οποίου προτάθηκε η Δεκαετία Εκπαίδευσης για Βιώσιμη Ανάπτυξη (ΔΕΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών με διευθύνοντα οργανισμό την UNESCO. Επιχειρεί στη συνέχεια να συμβάλλει στην έρευνα, αναφορικά με την παρακολούθηση και αξιολόγηση της εκπαίδευσης των φοιτητών στα ελληνικά Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ), μελετώντας προγράμματα σπουδών και ικανότητες Εκπαίδευσης για Βιώσιμή Ανάπτυξη (ΕΒΑ) που θεωρούν ότι έχουν αναπτύξει οι φοιτητές τους.Ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας προσδιορίζει τις διεθνείς προσπάθειες για αλλαγή του κυριάρχου εκπαιδευτικού παραδείγματος προς την κατεύθυνση της ΕΒΑ, τη θεματολόγια αυτής καθώς και τις διδακτικές και παιδαγωγικές μεθόδους στις οποίες βασίζεται. Επισημαίνεται η σημασία που έχει η βασική εκπαίδευση των υποψηφίων εκπαιδευτικών προκειμένου αυτοί να είναι σε θέση να συμβάλλουν στον αναγκαίο αναπροσανατολισμού του εκπαιδευτικού παραδείγματος. Στο πλαίσιο της ανάγκης για αξιολόγηση της επίδρασης που έχει η ΔΕΒΑ στα ΠΤΔΕ Ελλάδος, μελετήθηκαν τα προσφερόμενα μαθήματά τους για τη χρονική περίοδο 2007 με 2011, με θεματική ανάλυση περιεχομένου των οδηγών σπουδών τους. Μέσα από τη μελέτη των μαθημάτων, εμφανίζεται σε πολλά από αυτά να πραγματεύονται κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά ζητήματα καθώς επίσης και να προτείνονται διδακτικές μέθοδοι σύμφωνες με όσα αναφέρονται στη βιβλιογραφία στο πλαίσιο της ΕΒΑ. Αυτό ωστόσο που έχει ενδιαφέρον είναι ότι στη συντριπτική πλειονότητα των μαθημάτων, η ορολογία που χρησιμοποιείται στις περιγραφές αυτών δεν εμπεριέχει τις έννοιες βιωσιμότητα ή αειφορία. Μάλιστα οι έννοιες αυτές εμφανίζονται συνήθως σε μαθήματα που σχετίζονται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Αξιοσημείωτο τέλος είναι ότι ελάχιστα μαθήματα σε όλα τα ΠΤΔΕ πραγματεύονται «οικονομικά» και «αναπτυξιακά» ζητήματα.Αναφορικά με το πώς αυτοπροσδιορίζουν οι τεταρτοετείς φοιτητές των ΠΤΔΕ Ελλάδος τις ικανότητές τους στην ΕΒΑ, έγιναν περιγραφικές και επαγωγικές στατιστικές αναλύσεις των ποσοτικών δεδομένων που προέκυψαν από δομημένο ανώνυμο ερωτηματολόγιο το οποίο μοιράστηκε σε δείγμα 864 τεταρτοετών φοιτητών το 2011. Με βάση τα αποτελέσματα εμφανίζονται οι φοιτητές των ΠΤΔΕ να αυτοπροσδιορίζουν σε όλους τους τομείς υψηλές προσωπικές ικανότητες ΕΒΑ. Στο πλαίσιο αυτό φαίνεται ωστόσο να είναι χαμηλή η επίδραση του τμήματος στο οποίο φοιτούν.Το συνολικό συμπέρασμα είναι ότι οι προσπάθειες αναμόρφωσης των οδηγών σπουδών των ΠΤΔΕ Ελλάδος, προς την κατεύθυνση της ΕΒΑ, πρέπει να συνεχιστούν καθώς και ότι υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω έρευνα αναφορικά με ικανότητες ΕΒΑ υποψήφιων εκπαιδευτικών.