Πρόσωπο, ετερότητα και κοινωνία στους Εmmanuel Levinas και Ιωάννη Ζηζιούλα (Μητροπολίτη Περγάμου)

Abstract

This doctoral dissertation attempts to answer to the existential question of an ontological ethics. Opposing Heidegger's "prophecy" for the end of metaphysics, Emmanuel Levinas believes that the metaphysics can be realized and fulfilled in relation to the Other Being, to the Other. This metaphysics, which is born in the field of social realm and ethics, has a priority over the understanding of being and outlives the fundamental ontology. On the other hand, we research a modern theologian who definitely fits into the group of those who give to the ontology a personal orientation. John Zizioulas (Metropolitan of Pergamon) was one of the pioneers of the ontological turn in the field of theology. He himself believes that the structure of our thinking must be ontological, and theology is the one that can provide the correct content of the ontology. In other words, John Ziziulas strives to free theology from the fear of a metaphysical ontology by giving it a hypostatic and eschatological character. However, there is also a common ground in their views: first, it is their interest and concern for modern man, and second, it is their commitment to the ontology.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή αποπειράται να απαντήσει στο υπαρξιακό ερώτημα μιας οντολογικής ηθικής. Ο Εμ. Λεβινάς αντιτάσσεται στην «προφητεία» του Χάιντεγκερ περί του τέλους της μεταφυσικής, και πιστεύει ότι ή μεταφυσική μπορεί να πραγματοποιηθεί και ολοκληρωθεί στη σχέση με το Άλλο ον, με τον Άλλον, και αυτή ή μεταφυσική που γεννιέται στον χώρο του κοινωνικού πεδίου και της ηθικής, προηγείται της κατανόησης του είναι και επιβιώνει της οντολογίας. Από την άλλη πλευρά έχουμε ένα σύγχρονο θεολόγο ο οποίος κατηγορηματικά εντάσσεται στη χορεία αυτών που δίνουν στην οντολογία έναν προσωπικό προσανατολισμό. Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας είναι από τούς πρωτεργάτες της οντολογικής στροφής, στο πεδίο της θεολογίας. Ο ίδιος πιστεύει ότι ή δομή της σκέψης μας πρέπει να είναι οντολογική και ή θεολογία είναι εκείνη που μπορεί να δώσει ορθό περιεχόμενο στην οντολογία. Με άλλα λόγια, ο Ιωάννης Ζηζιούλας προσπαθεί να απελευθερώσει τη θεολογία από τον φόβο της μεταφυσικής οντολογίας προσδίδοντας έναν υποστασιακό και εσχατολογικό προσανατολισμό. Υπάρχει και ένα κοινό σημείο στις απόψεις τους, και αυτό είναι πρώτα το ενδιαφέρον και φροντίδα τους για τον σύγχρονο άνθρωπο και δεύτερο ή δέσμευσή τους ως προς την οντολογία.

Настоящата докторска дисертация прави опит да отговори на екзистенциалния въпрос за една онтологична етика. Противопоставяйки се на Хайдегеровото „пророчество“ за края на метафизиката, Емануил Левинас вярва, че метафизиката може да се реализира и изпълни в отношението с Другото същество, с Другия. Тази метафизика, която се ражда в полето на социалното пространство и етика, има приоритетен характер спрямо разбирането на битието и надживява онтологията. От друга страна, изследваме един съвременен богослов, който категорично се вмества в групата на онези, които придават на онтологията персонален ориентир. Йоан Зизиулас (Митрополит Пергамски) е от пионерите на онтологичното обръщане в полето на богословието. Самият той вярва, че устройството на нашето мислене трябва да бъде онтологично и богословието е онова, което може да предостави правилното съдържание на онтологията. С други думи, Йоан Зизиулас полага усилия, за да освободи богословието от страха за една метафизична онтология, като ѝ придава ипостасен и есхатологичен характер. Съществува обаче и допирна точка във техните възгледи: първо, това е интересът и грижата им за съвременния човек, и второ, това е ангажиментът им по отношение на онтологията.