Μελέτη και ανάπτυξη ηλεκτρονικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας για την εγγύηση της αυθεντικότητας ελληνικών γαλακτοκομικών προϊόντων

Abstract

This thesis explores the use of electronic traceability systems as a tool to ensure and guarantee the authenticity of Greek dairy products. In particular, it seeks the theoretical and practical determinants for the study, design and implementation of traceability systems to guarantee the authenticity of dairy products. It draws empirical data from the dairy sector of Greece, seeks and uses appropriate statistical methods in order to reflect the dynamic between milk farmer’s and buyer’s/processor’s relationship and whether the conditions exist for the installation and operation of an electronic traceability system as a tool for coordination and cooperation in order to create an integrated sustainable agri-food chain of production and movement of value-added dairy products offered by the reliability characteristics of products such as geographical indications, claim of authenticity, etc. The research approach is interdisciplinary and includes a mixed methodology of qualitative and quantitative research. In the context of the qualitative research, study and reflections on the adequacy of analytical techniques to determine the authenticity of dairy products were conducted and in parallel, regarding the design, implementation and management of food traceability systems along an agri-food chain, (a) the supporting science and technology are studied and the building blocks of traceability systems identified, (b) the socio-political dimension of electronic food traceability systems scrutinized, as well as (c) their relationship to the transparency, innovation and sustainability of an agri-food chain explored. Quantitative empirical research using a questionnaire for data collection and appropriate statistical analysis of "Partial Least Squares-SEM / PLS-SEM" explores the factors that shape the behaviour of milk producers and buyers/processors concerning the installation and operation of electronic traceability systems. This was done through the development and testing of a theoretical predictive model combining the TAM2 (Technology Acceptance Model) technology acceptance model and the TPB (Theory of Planned Behavior) model. Furthermore, the quantitative survey, based on further analysis of the quantitative data collected from the questionnaire, shows that sustainability conditions are not satisfactory in the Greek dairy sector in order to effectively exploit electronic traceability systems as a tool for coordinating and cooperation of an integrated chain of production and movement of value-added dairy products, such as 'authenticity' or a specific 'geographical indication'. The results of this research offer a holistic approach to how electronic traceability systems can perform the role of guarantor of the authenticity of Greek dairy products. The human, and not the technological or economic factor, is the most important factor that should not be omitted in the support policies of the sector. Sustainable relationships between key players in the sector, characterized by high trust, commitment and satisfaction, will create that collaborative environment of understanding and coordination that will shape and their appropriate perceptions of costs, resources and ease of use of electronic traceability systems and ultimately influence their behaviour in order to install and operate them with the goal to use them for adding value to their produce.

Η παρούσα διατριβή ερευνά την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας ως εργαλείου διασφάλισης και εγγύησης της αυθεντικότητας των ελληνικών γαλακτοκομικών προϊόντων. Συγκεκριμένα αναζητά τις θεωρητικές και πρακτικές καθοριστικές παραμέτρους για τη μελέτη, το σχεδιασμό και την εφαρμογή συστημάτων ιχνηλασιμότητας για την εγγύηση της αυθεντικότητας γαλακτοκομικών προϊόντων. Αντλεί εμπειρικά δεδομένα από τον γαλακτοκομικό τομέα της Ελλάδας, αναζητά και αξιοποιεί κατάλληλες στατιστικές μεθόδους προκειμένου να αποτυπωθεί η δυναμική της μεταξύ των κτηνοτρόφων και αγοραστών/μεταποιητών γάλακτος σχέσης και το κατά πόσο υπάρχουν οι προϋποθέσεις εγκατάστασης και λειτουργίας ηλεκτρονικού συστήματος ιχνηλασιμότητας ως εργαλείου συντονισμού και συνεργασίας προκειμένου να δημιουργηθεί μία ολοκληρωμένη αειφόρο αλυσίδα παραγωγής και διακίνησης γαλακτοκομικών προϊόντων προστιθέμενης αξίας την οποία προσφέρουν τα χαρακτηριστικά αξιοπιστίας των προϊόντων όπως οι γεωγραφικές ενδείξεις, ο ισχυρισμός αυθεντικότητας κτλ. Η ερευνητική προσέγγιση είναι διεπιστημονική και περιλαμβάνει μικτή μεθοδολογία ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας. Στο πλαίσιο της ποιοτικής έρευνας, αποτυπώνεται η μη επάρκεια των αναλυτικών τεχνικών για τον προσδιορισμό της αυθεντικότητας γαλακτοκομικών προϊόντων και παράλληλα, αναφορικά με το σχεδιασμό, την εφαρμογή και τη διαχείριση συστημάτων ιχνηλασιμότητας τροφίμων κατά μήκος μιας παραγωγικής αλυσίδας, μελετώνται και προσδιορίζονται: (α) οι παράμετροι που σχετίζονται με την υποστηρικτική επιστήμη και τεχνολογία και τα δομικά στοιχεία των συστημάτων ιχνηλασιμότητας, (β) η κοινωνικο-πολιτική διάσταση των ηλεκτρονικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας τροφίμων, καθώς και (γ) η σχέση τους με τη διαφάνεια, την καινοτομία και την αειφορία μιας αγρο-διατροφικής αλυσίδας. Η ποσοτική εμπειρική έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίου για τη συλλογή δεδομένων και την κατάλληλη στατιστική ανάλυση «Μερικών Ελαχίστων Τετραγώνων» (Partial Least Squares-SEM / PLS-SEM) διερευνά τους παράγοντες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των παραγωγών και αγοραστών/μεταποιητών γάλακτος ως προς την εγκατάσταση και λειτουργία ηλεκτρονικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας. Αυτό έγινε μέσα από την ανάπτυξη και δοκιμή θεωρητικού μοντέλου πρόβλεψης συνδυάζοντας το ΤΑΜ2 (Technology Acceptance Model) μοντέλο αποδοχής τεχνολογίας και το μοντέλο TPB (Theory of Planned Behavior). Επιπλέον, η ποσοτική έρευνα, βάσει περαιτέρω ανάλυσης των συλλεχθέντων από τα ερωτηματολόγια ποσοτικών δεδομένων, αναδεικνύει ότι οι συνθήκες βιωσιμότητας δεν είναι ικανοποιητικές στον ελληνικό γαλακτοκομικό τομέα ώστε να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τα ηλεκτρονικά συστήματα ιχνηλασιμότητας ως εργαλείο συντονισμού και συνεργασίας μιας ολοκληρωμένης αλυσίδας παραγωγής και διακίνησης γαλακτοκομικών προϊόντων προστιθέμενης αξίας, όπως είναι η ‘αυθεντικότητα’ ή μια συγκεκριμένη ‘γεωγραφική ένδειξη’. Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας προσφέρουν μία ολιστική προσέγγιση για τον τρόπο που τα ηλεκτρονικά συστήματα ιχνηλασιμότητας μπορούν να επιτελέσουν το ρόλο του εγγυητή της αυθεντικότητας ελληνικών γαλακτοκομικών προϊόντων. Ο ανθρώπινος και όχι ο τεχνολογικός ή οικονομικός παράγοντας είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που δε θα πρέπει να παραλείπεται στις πολιτικές στήριξης του τομέα. Βιώσιμες σχέσεις μεταξύ των βασικών δρώντων του τομέα, οι οποίες θα χαρακτηρίζονται από υψηλή εμπιστοσύνη, δέσμευση και ικανοποίηση, θα δημιουργήσουν εκείνο το συνεργατικό περιβάλλον συνεννόησης και συντονισμού της στρατηγικής αειφορικής ανάπτυξης που θα διαμορφώσει και τις κατάλληλες αντιλήψεις τους για το κόστος, τους αναγκαίους πόρους και την ευκολία χρήσης των ηλεκτρονικών συστημάτων ιχνηλασιμότητας και τελικά θα επηρεάσει τη συμπεριφορά τους ώστε να τα εγκαταστήσουν και να τα λειτουργήσουν προκειμένου να προσθέσουν αξία στα προϊόντα τους.