Συμβολή στη μνημειακή τοπογραφία της αρχαίας πόλης της Χίου

Abstract

This Thesis deals with the monumental topography of the ancient city of Chios from the Geometric to the Late Roman period. The ancient city has long held the same position as today, in the middle of the eastern coast of the island, opposite to the Erythraea peninsula. The project has been ambitious and difficult from the beginning, on one hand because of the fragmentary image provided by the excavations of the ancient city that lies beneath the densely structured modern city and on the other hand because of the vast volume of the archaeological material. In the context of the research, the archeological data, from the beginning of the 20th century up to the year 2019, were studied. With the exception of the old published excavations, most of the data come from the rescue excavations of the last 40 years, most of which remain unpublished. The Thesis is structured in seven chapters: I. Introduction includes the history of the archaeological research on the island, the purpose and object of the research, the methodology followed and the plan of the study. II. Description of the physical geography of Chios, with emphasis on the city and its environs. III. History of the island.IV.Philological and epigraphic testimonies.V.Catalogue of the rescue excavations in the city and its environs, with site numbers corresponding to the numbering on the relevant maps. VI. Examination of the ekistic organization of the city, the boundaries of which are determined mainly from the locations of the cemeteries, in the absence of sufficient data for the line of the wall. The data related to the location of public spaces and buildings (port, agora, theater, gymnasium etc.), private houses, sanctuaries, the ceramic workshops, the urban road network, the water supplies and sewerage infrastructure are analyzed and synthesized. Information is also given about the suburbs of the city, the agricultural facilities and the quarries that existed around it. VII. Conclusions of the research with a brief description of ekistic organization of the city per period. VIII. The appendix of the Thesis is a detailed catalogue of archaeological sites, throughout the island. It includes the known sites and those identified by personal survey that are classified by municipal unit. Τheir coordinates are determined, based on the Greek geodetic reference system 1987 (EGSA '87), with brief report to the archaeological data of each one. It also includes citation of the relevant bibliography and reference to Google Earth images, figurines, drawings or sketches, numbered separately in volume II.Greek and foreign language bibliography, the indexes of sources, names, toponyms and micro toponyms follow. The second volume consists of maps, drawings and figures. The graphic program Abode Illustrator was used for the maps, which allows the creation of different layers, which resemble the stratigraphy of an excavation. Different colors were chosen for each period from the Geometric to the Roman periods as well as different symbols to indicate different uses of monuments. In this way, five separate maps were created, one with all the sites, their use and chronological identity and the rests show the extent and organization of the city by period. The sites outside the modern city and in the suburbs are noted on a separate map.

Η παρούσα Διατριβή έχει ως αντικείμενο τη μνημειακή τοπογραφία της αρχαίας πόλης από τους γεωμετρικούς μέχρι και τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους, η οποία κατείχε διαχρονικά την ίδια θέση με τη σημερινή, στο μέσον της ανατολικής παράκτιας πλευράς του νησιού, απέναντι από τη χερσόνησο των Ερυθρών. Το εγχείρημα υπήρξε φιλόδοξο και δύσκολο εξαρχής, αφενός εξαιτίας της αποσπασματικής εικόνας που παρέχει η ανασκαφή μιας αρχαίας πόλης κάτω από την πυκνά δομημένη σύγχρονη πόλη και αφετέρου λόγω του τεράστιου όγκου του αρχαιολογικού υλικού. Στο πλαίσιο της έρευνας μελετήθηκαν τα αρχαιολογικά δεδομένα από τις αρχές του 20ου αι. μέχρι και το έτος 2019. Με εξαίρεση τις λιγοστές από παλαιά δημοσιευμένες ανασκαφές, τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από τις σωστικές ανασκαφές των τελευταίων 40 χρόνων, που στην πλειονότητά τους παραμένουν αδημοσίευτες. Η Διατριβή διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια: Ι. Η εισαγωγή περιλαμβάνει την ιστορία της αρχαιολογικής έρευνας στο νησί, τον σκοπό και το αντικείμενο της έρευνας, τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και τη διάρθρωση της μελέτης. ΙΙ. Περιγραφή της φυσικής γεωγραφίας της Χίου, με έμφαση στην πόλη και τα προάστιά της. ΙΙΙ. Ιστορικό πλαίσιο. IV. Φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες (testimonia).V. Κατάλογος των σωστικών ανασκαφών στην πόλη και τα περίχωρά της, με αρίθμηση που αντιστοιχεί στην αρίθμηση των θέσεων στους σχετικούς χάρτες. VI. Εξέταση της οικιστικής οργάνωσης της πόλης, τα όρια της οποίας προσδιορίζονται κυρίως από τις θέσεις των νεκροπόλεων, ελλείψει επαρκών στοιχείων για τη γραμμή του τείχους. Γίνεται η ανάλυση και σύνθεση των δεδομένων που αφορούν στη θέση των δημόσιων χώρων και οικοδομημάτων (λιμάνι, αγορά, θέατρο, γυμνάσιο κλπ.), των ιδιωτικών οικιών, των ιερών, των κεραμεικών εργαστηρίων, του αστικού οδικού δικτύου και των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης. Δίνονται επίσης πληροφορίες για τα προάστια της πόλης, τις αγροτοποιμενικές εγκαταστάσεις και τα λατομεία που υπήρχαν γύρω από αυτήν. VII. Πορίσματα της έρευνας, με σύντομη περιγραφή της οικιστικής οργάνωσης της πόλης ανά περίοδο.VIII. Στο παράρτημα της Διατριβής παρουσιάζεται αναλυτικός κατάλογος των αρχαίων θέσεων σε όλο το νησί. Σε αυτόν περιλαμβάνονται οι ήδη γνωστές από την παλαιότερη έρευνα θέσεις και όσες εντοπίσθηκαν τα τελευταία χρόνια από προσωπική έρευνα. Οι θέσεις ταξινομούνται ανά δημοτική ενότητα, προσδιορίζονται οι συντεταγμένες τους, με βάση το ελληνικό γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς 1987 (ΕΓΣΑ ’87), γίνεται σύντομη αναφορά στα αρχαιολογικά δεδομένα καθεμιάς από αυτές, παράθεση της σχετικής βιβλιογραφίας και παραπομπή σε ορθοφωτογραφίες Google Earth, εικόνες, σχέδια ή σκαριφήματα, που περιλαμβάνονται με διακριτή αρίθμηση στον τόμο ΙΙ. Ακολουθούν η ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία και η «δικτυογραφία», τα ευρετήρια πηγών, ονομάτων, τοπωνυμίων και μικροτοπωνυμίων. Ο δεύτερος τόμος απαρτίζεται από τους χάρτες, τα σχέδια και τις εικόνες. Για τους χάρτες χρησιμοποιήθηκε το γραφιστικό πρόγραμμα Abode Illustrator, το οποίο δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας διαφορετικών επιπέδων (layers), που προσομοιάζουν με τη στρωματογραφία μιας ανασκαφής. Επιλέχθηκαν διαφορετικά χρώματα για κάθε χρονική περίοδο από τους γεωμετρικούς μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους και διαφορετικά σύμβολα για τη δήλωση διαφορετικής χρήσης μνημείων. Δημιουργήθηκαν με αυτόν τον τρόπο πέντε χωριστοί χάρτες, ένας με το σύνολο των θέσεων, τη χρήση και τη χρονολογική τους ταυτότητα και άλλοι τέσσερις στους οποίους φαίνεται η έκταση και η οργάνωση της πόλης ανά χρονική περίοδο. Σε χωριστό χάρτη, σημειώθηκαν οι θέσεις που βρίσκονται εκτός της σύγχρονης πόλης και στα προάστια.