Εικόνες του πρωτοβυζαντινού οίκου από τα κείμενα του Ιωάννη Χρυσοστόμου

Abstract

John Chrysostom (4th-5th c. A.D.) in speeches delivered in Antioch and Constantinople where he served the Church as Patriarch, opposed to relaxed and luxurious life of the rich, while urging his congregation to leave the ancient way of living and live a modest life. In the images he used to describe the morals of his time, he provides detailed information about the protobyzantine house. First chapter, architectural structure and decoration of the protobyzantine house (p. 20–150), includes an introduction and several sections: peristyle houses-domus, (with courtyard-atrium, dining rooms and reception halls-triclinia, gardens-paradises, porticoes, columns surrounding the garden, storage rooms-tamieia, kitchen and wood- oven, latrines and baths, stables and parking spaces for vehicles, servants’ bedrooms and accommodation rooms on first floor), multi-storey houses, farmhouses, simple houses, one-room houses, shops-tabernae, wall decoration (marble revetments, wall colors, murals, portraits and icons of saints, mural mosaics, curtains and wall hangings), floor decoration (marbles, mosaics, carpets), ceiling decoration, statues and images described in John Chrysostome’s homilies that depicted everyday life in Antioch and Constantinople. Second chapter focuses on the luxurius furnishing of the protobyzantine house, (p. 151-241): beds, banquet beds-stibadia, cradles, tables, thrones, chairs, several types of stools, storage chests and armaria, the use of furniture and the way aristocrats and wealthy dined and entertained themselves in banquets. Third chapter presents the various utensils, especially silver and gold, used in the protobyzantine house (p. 242-297) as mentioned in John Chrysostome’s homilies, according to their use: cooking utensils, storage and transport vessels, tableware and utensils for personal use, braziers and oil lamps-lychnoi. The protobyzantine aristocratic house was built and decorated in the Greco- Roman style, thus pagan elements decorated the houses of the wealthy. Gradually they were abandoned, while christian symbols such as the crοss, the christogram, images of saints and inscriptions of christian content appeared and eventually prevailed.

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος (4ος-5ος αι. μ.Χ.) σε ομιλίες που εκφώνησε στην Αντιόχεια και την Κωνσταντινούπολη, όπου υπηρέτησε την Εκκλησία ως Πατριάρχης, εναντιώθηκε στη χαλαρή και πολυτελή ζωή των πλουσίων, ενώ προέτρεπε το εκκλησίασμά του να εγκαταλείψει τον αρχαίο τρόπο ζωής και να διάγει απλό και λιτό βίο. Στις εικόνες που χρησιμοποίησε στους λόγους του για να περιγράψει τα ήθη της εποχής του παρέχει λεπτομερείς πληροφορίες για τον πρωτοβυζαντινό οίκο. Το πρώτο κεφάλαιο, αρχιτεκτονική δομή και διακόσμηση του πρωτοβυζαντινού οίκου (σ. 20-150), περιλαμβάνει εισαγωγή και διάφορες ενότητες: περίστυλους οίκους-domus, (με αυλή-αίθριο, τραπεζαρίες και αίθουσες υποδοχής-τρικλίνια, κήπους-παραδείσους, στοές ή περιπάτους, κίονες γύρω από τον κήπο, αποθήκες- ταμεία, κουζίνα και ξυλόφουρνο, αποχωρητήρια και λουτρά, στάβλους και χώρους στάθμευσης για οχήματα, υπνοδωμάτια και χώρους διαμονής και διημέρευσης στον πρώτον όροφο), πολυώροφες οικίες, αγροικίες, απλοϊκές οικίες, οικίσκους, καταστήματα-tabernae, διακόσμηση τοίχων (ορθομαρμαρώσεις, χρωματισμός τοίχων, τοιχογραφίες, πορτραίτα και εικόνες αγίων, επιτοίχια ψηφιδωτά, κουρτίνες και «ταπισσερί» τοίχων), διακόσμηση δαπέδου (μάρμαρα, ψηφιδωτά, χαλιά), διακόσμηση οροφής, αγάλματα και εικόνες από τις ομιλίες του Ιωάννη Χρυσοστόμου που απεικονίζουν την καθημερινή ζωή στην Αντιόχεια και την Κωνσταντινούπολη. Το δεύτερο κεφάλαιο εστιάζει στην πλούσια επίπλωση του πρωτοβυζαντινού οίκου, (σ. 151-241): κρεβάτια, ανάκλιντρα-stibadia, κλινίδια, τραπέζια, θρόνους, καρέκλες, διάφορα είδη σκαμνιών, κιβώτια-σεντούκια και ερμάρια και στη χρήση των διαφόρων επίπλων. Επίσης δίδει λεπτομερείς περιγραφές για τον τρόπο που δειπνούσαν και διασκέδαζαν στα συμπόσια. Το τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζει τα διάφορα σκεύη, με έμφαση στα πολυτελή αργυρά και χρυσά, που χρησιμοποιούνταν στον πρωτοβυζαντινό οίκο (σ. 242-297) κατά κατηγορίες, ανάλογα με τη χρήση τους: μαγειρικά σκεύη, δοχεία αποθήκευσης και μεταφοράς, επιτραπέζια σκεύη, σκεύη προσωπικής φροντίδος, φορητά σκεύη θέρμανσης και λύχνους. Ο πρωτοβυζαντινός αριστοκρατικός οίκος ήταν δομημένος και διακοσμημένος κατά τα ελληνορωμαϊκά πρότυπα. Σταδιακά εγκαταλείπεται η μυθολογική θεματολογία στη διακόσμηση και εμφανίζονται χριστιανικά σύμβολα όπως ο σταυρός, το χριστόγραμμα, εικόνες αγίων και επιγραφές χριστιανικού περιεχομένου, τα οποία και επικρατούν.