Η διαμέσου της θείας λατρείας και της λαϊκής παράδοσης παιδεία θανάτου των παιδιών της σχολικής ηλικίας

Abstract

This thesis deals with "Death Education", is the education of school-age children on death, according to the particular characteristics of their age. The issue is dealt with from the point of view of the pedagogy and pastoral of the Church and especially through divine worship, gleaned both by the findings of modern psychology and by the cultural tradition of our place, customs or folk songs, about death in which the presence of children is evident. In the introduction, we were concerned with the problem of death, its denial in modern society, which is reflected in the education of children and at the same time the emerging interest of modern scholars in this issue (Thanatology) as a reaction to this denial. With the help of the science of Thanatology, it is studied how a child at different ages understands death and how it can be helped when it experiences difficult situations of death. Then it is investigated how the Church sees death and what Death Education gives to its faithful. Thus are examined the funeral rites, which express the Church's view of death and the possibility of educating the child on death through them. However, because death in the Church is projected in each of its liturgical act and the best Death Education is given before the child is confronted with death in his personal life, the various worship events are studied (Church Mysteries, liturgical year - weekly cycle - night and day services) and from these a child can aquire as much help as it can.But while modern Thanatology considers death a natural event, the Church sees it as the result of sin and an enemy that must be defeated. Therefore, without invalidating the findings of modern thanatologists, who are selectively hired, the contribution of this thesis is not simply the attempt to reconcile a child with death and to overcome the grief he experiences when he loses one of its loving persons. It is to learn to defeat death, since it is an enemy, following the example of Christ who defeated him, passing through the Cross.Given, also, that death in the Church is meant in two ways, as physical and mental, where mental is the eternal separation of the soul from God and that every child is a complete and integrated human being, consisting of body and soul, we referred to an Education Death in its double meaning. Mental death was defeated by the saints and is still defeated by the Christians, who imitate them and kill the sin that causes it. That is why we insist on the model of the saint, who conquers death. In the present life, however, bodily death has not been completely defeated. People keep dying, but because of the Resurrection of Christ, there is the eschatological expectation of the resurrection of the whole human race and death is transformed into "sleep". That is why the child is given a hopeful and comforting Death Education, where death is always treated with the prospect of the future resurrection of the dead.

Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται την “Παιδεία Θανάτου”, δηλαδή τη διαπαιδαγώγηση πάνω στον θάνατο, των παιδιών της σχολικής ηλικίας, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους. Το θέμα αντιμετωπίζεται εξ επόψεως της παιδαγωγικής και ποιμαντικής της Εκκλησίας και ειδικότερα διαμέσου της θείας λατρείας, ερανιζόμενοι τόσο από τα πορίσματα της σύγχρονης ψυχολογίας όσο και από την πολιτιστική παράδοση του τόπου μας έθιμα ή δημοτικά τραγούδια, σχετικά με τον θάνατο στα οποία είναι εμφανής η παρουσία παιδιών. Εισαγωγικά, μας απασχόλησε το πρόβλημα του θανάτου, η άρνησή του στη σύγχρονη κοινωνία, η οποία αντανακλάται στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και παράλληλα το αναδυόμενο ενδιαφέρον των σύγχρονων μελετητών για το ζήτημα αυτό (Θανατολογία) ως αντίδραση στην άρνηση αυτή. Με τη βοήθεια της επιστήμης της Θανατολογίας μελετάται πώς ένα παιδί στα διάφορα ηλικιακά στάδια κατανοεί τον θάνατο και πώς μπορεί να βοηθηθεί, όταν βιώνει δύσκολες καταστάσεις θανάτου. Κατόπιν ερευνάται πώς η Εκκλησία βλέπει τον θάνατο και ποια Παιδεία Θανάτου δίνει στους πιστούς της. Έτσι εξετάζονται τα νεκρώσιμα τελετουργικά, που εκφράζουν τη θεώρηση της Εκκλησίας για τον θάνατο και η δυνατότητα Η παρούσα διατριβή πραγματεύεται την “Παιδεία Θανάτου”, δηλαδή τη διαπαιδαγώγηση πάνω στον θάνατο, των παιδιών της σχολικής ηλικίας, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας τους. Το θέμα αντιμετωπίζεται εξ επόψεως της παιδαγωγικής και ποιμαντικής της Εκκλησίας και ειδικότερα διαμέσου της θείας λατρείας, ερανιζόμενοι τόσο από τα πορίσματα της σύγχρονης ψυχολογίας όσο και από την πολιτιστική παράδοση του τόπου μας έθιμα ή δημοτικά τραγούδια, σχετικά με τον θάνατο στα οποία είναι εμφανής η παρουσία παιδιών. Εισαγωγικά, μας απασχόλησε το πρόβλημα του θανάτου, η άρνησή του στη σύγχρονη κοινωνία, η οποία αντανακλάται στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών και παράλληλα το αναδυόμενο ενδιαφέρον των σύγχρονων μελετητών για το ζήτημα αυτό (Θανατολογία) ως αντίδραση στην άρνηση αυτή. Με τη βοήθεια της επιστήμης της Θανατολογίας μελετάται πώς ένα παιδί στα διάφορα ηλικιακά στάδια κατανοεί τον θάνατο και πώς μπορεί να βοηθηθεί, όταν βιώνει δύσκολες καταστάσεις θανάτου. Κατόπιν ερευνάται πώς η Εκκλησία βλέπει τον θάνατο και ποια Παιδεία Θανάτου δίνει στους πιστούς της. Έτσι εξετάζονται τα νεκρώσιμα τελετουργικά, που εκφράζουν τη θεώρηση της Εκκλησίας για τον θάνατο και η δυνατότητα διαπαιδαγώγησης του παιδιού πάνω στον θάνατο μέσω αυτών. Όμως, επειδή ο θάνατος στην Εκκλησία προβάλλεται στην κάθε λειτουργική της πράξη και η καλύτερη Παιδεία Θανάτου δίνεται πριν το παιδί έρθει αντιμέτωπο με τον θάνατο στην προσωπική του ζωή, μελετώνται τα διάφορα λατρευτικά δρώμενα (Μυστήρια της Εκκλησίας, λειτουργικό έτος – εβδομαδιαίος κύκλος – ακολουθίες νυχθημέρου) κι από αυτά ό,τι μπορεί να προσλάβει ένα παιδί. Ενώ, όμως, η σύγχρονη Θανατολογία θεωρεί τον θάνατο φυσικό γεγονός, η Εκκλησία τον βλέπει ως αποτέλεσμα της αμαρτίας και εχθρό, που πρέπει να νικηθεί. Γι’ αυτό, χωρίς ν’ αναιρούνται τα πορίσματα των σύγχρονων θανατολόγων, τα οποία προσλαμβάνονται επιλεκτικά, η συμβολή της διατριβής δεν είναι απλά η προσπάθεια να συμφιλιωθεί ένα παιδί με τον θάνατο και να ξεπεράσει τη θλίψη που βιώνει, όταν χάνει ένα αγαπημένο του πρόσωπο. Είναι να μάθει να νικά τον θάνατο, αφού είναι εχθρός, κατά το πρότυπο του Χριστού που τον νίκησε, περνώντας από τον Σταυρό. Με δεδομένο, επίσης, ότι ο θάνατος στην Εκκλησία νοείται διττώς, ως σωματικός και ψυχικός, όπου ψυχικός είναι ο αιώνιος χωρισμός της ψυχής από τον Θεό και ότι το κάθε παιδί είναι πλήρης και ολοκληρωμένος άνθρωπος, αποτελούμενος από σώμα και ψυχή, αναφερθήκαμε σε μια Παιδεία Θανάτου στη διπλή του έννοια. Ο ψυχικός θάνατος νικήθηκε από τους αγίους και εξακολουθεί να νικιέται από τους χριστιανούς, που τους μιμούνται και θανατώνουν την αμαρτία, που τον προκαλεί. Γι’ αυτό επιμένουμε στο πρότυπο του αγίου, που νικά τον θάνατο. Στην παρούσα ζωή, όμως, ο σωματικός θάνατος δεν νικήθηκε ολοκληρωτικά. Οι άνθρωποι συνεχίζουμε να πεθαίνουμε, όμως λόγω της Ανάστασης του Χριστού, υπάρχει η εσχατολογική προσδοκία της ανάστασης όλου του ανθρώπινου γένους και ο θάνατος μετασχηματίζεται σε «κοίμηση». Γι’ αυτό στο παιδί δίνεται μια ελπιδοφόρα και παρήγορη Παιδεία Θανάτου, όπου ο θάνατος αντιμετωπίζεται πάντα με την προοπτική της μέλλουσας ανάστασης των νεκρών.