Η αποτελεσματικότητα ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής και άσκησης στην πρόληψη και αντιμετώπιση της υπερβαρότητας και παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία

Abstract

Background: Obesity in childhood and adolescence represents a major health problem of our century, and accounts for a significant increase in morbidity and mortality in adulthood. Over the last decades, it has reached epidemic proportions, and its prevalence has doubled since 1980. More specifically, the prevalence of obesity worldwide is 13% and of overweight 39%. Regarding childhood obesity, 41 million children under the age of 5 years old are overweight or obese, while 340 million children and adolescents aged 5-19 years are overweight or obese. In Greece, more than 30-35% of children and adolescents are overweight or obese. This rate is higher than the corresponding rates observed in Europe and the United States of America. Therefore, it is important to prevent and treat effectively overweight and obesity. Objective and Hypotheses: To investigate the effectiveness of a comprehensive, multidisciplinary, personalized management plan of diet and physical exercise in reducing the prevalence of overweight and obesity in childhood and adolescence. Patients and Methods: Two thousand two hundred and thirty (n=2214) children and adolescents aged 2-18 years (mean age ± SD: 10.17 ± 2.98 years; 1198 females, 1016 males) were studied prospectively. Subjects were classified as obese (n=1230, 55.6%), overweight (n=640, 28.9%) or of normal body mass index (BMI) (n=344, 15.5%) according to the International Obesity Task Force (IOTF) cut-off points. All subjects were evaluated by a multidisciplinary team at frequent intervals, and received personalized advice on diet and exercise. A sub-group of 1000 subjects (mean age ± SD: 10.09 ± 2.86 years; 520 females, 480 males) of this population was studied prospectively for one year. The follow-up was every month for obese, every two months for overweight every three months for those with normal BMI. Endocrinologic and biochemical investigations were performed at the beginning and the end of the study. The study was approved by the Ethics Committee and written informed consent was obtained by all parents. Results: At initial evaluation of 1000 subjects 57.8% were obese, 29.5% overweight and 12.7% of normal BMI. Indices of cardiometabolic disease were higher in obese than in overweight and normal-BMI subjects. Following one year of multidisciplinary management interventions, the prevalence of obesity decreased by 16.8%, the prevalence of normal BMI increased by 8.2%, and all cardiometabolic indices improved significantly. Conclusions: A personalized multi-disciplinary management plan is effective in decreasing the prevalence of obesity in childhood and adolescence.

Εισαγωγή: Η παχυσαρκία αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας παγκοσμίως. Τις τελευταίες δεκαετίες, μάλιστα, έχει λάβει επιδημικές διαστάσεις, καθώς η επίπτωσή της έχει διπλασιαστεί από το 1980 έως σήμερα. Συγκεκριμένα, η επίπτωση της παχυσαρκίας στον παγκόσμιο πληθυσμό φτάνει το 13%, ενώ της υπερβαρότητας το 39%. Όσον αφορά στα παιδιά, 41 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, ενώ 340 εκατομμύρια παιδιά και έφηβοι ηλικίας 5-19 ετών είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Στην Ελλάδα το ποσοστό της παιδικής και εφηβικής υπερβαρότητας και παχυσαρκίας υπερβαίνει πλέον το 30-35%, και είναι υψηλότερο από τα αντίστοιχα ποσοστά που παρατηρούνται τόσο στην υπόλοιπη Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Επομένως, η πρόληψη και αντιμετώπιση του αυξημένου βάρους σώματος αποτελούν επιτακτική ανάγκη. Σκοπός: Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής και σωματικής δραστηριότητας στην αντιμετώπιση της υπερβαρότητας και παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία. Ασθενείς και Μέθοδοι: Μελετήσαμε 2.214 παιδιά και εφήβους ηλικίας 2-18 ετών [1.016 αγόρια και 1.198 κορίτσια, με μέση ηλικία (± τυπική απόκλιση): 10,17 ± 2,98 έτη]. Κατά την αρχική εκτίμηση, αξιολογήθηκαν το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, και τα ανθρωπομετρικά δεδομένα (ύψος, βάρος, ΔΜΣ, λόγος περιμέτρου μέσης/ισχίων). Οι συμμετέχοντες στη μελέτη κατηγοριοποιήθηκαν ως παχύσαρκοι (n=1.230, 55,6%), υπέρβαροι (n=640, 28,9%) ή φυσιολογικού βάρους σώματος (n=344, 15,5%) σύμφωνα με τις καμπύλες σωματικών ανθρωπομετρικών δεδομένων του IOTF (International Obesity Task Force). Πραγματοποιήθηκε κλινική εξέταση και πλήρης αιματολογικός, βιοχημικός και ενδοκρινολογικός έλεγχος. Στη συνέχεια, τα παιδιά και οι έφηβοι εντάχθηκαν σε ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής και άσκησης. Μια υποομάδα των 1.000 συμμετεχόντων αξιολογήθηκε προοδευτικά στη διάρκεια ενός έτους. Η κλινική παρακολούθηση και αξιολόγηση της συμμόρφωσης των παιδιών και εφήβων ήταν τακτική: οι παχύσαρκοι ασθενείς παρακολουθούνταν ανά μήνα, οι υπέρβαροι ανά δύο μήνες και αυτοί που είχαν φυσιολογικό ΔΜΣ ανά τρεις μήνες. Ένα έτος μετά, επαναλήφθηκε ο πλήρης εργαστηριακός έλεγχος προς αξιολόγηση των αιματολογικών, βιοχημικών και ενδοκρινολογικών παραμέτρων. Η μελέτη έλαβε έγκριση από την Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας του Γ.Ν. Παίδων ‘η Αγία Σοφία’ και έγγραφη συγκατάθεση λήφθηκε από όλους τους γονείς. Αποτελέσματα: Κατά την αρχική αξιολόγηση των των 1.000 συμμετεχόντων, 55.8% των παιδιών και εφήβων ήταν παχύσαρκοι, 29.5% ήταν υπέρβαροι και 12.7% είχαν φυσιολογικό ΔΜΣ. Οι καρδιομεταβολικοί δείκτες ήταν υψηλότεροι στους παχύσαρκους συμμετέχοντες συγκριτικά με τους υπέρβαρους και φυσιολογικού βάρους σώματος. Ένα έτος μετά την εφαρμογή των παραμβάσεων, το ποσοστό παχυσαρκίας ελαττώθηκε κατά 16.8% ενώ το ποσοστό φυσιολογικού βάρους σώματος αυξήθηκε κατά 8.2%. Οι καρδιομεταβολικοί δείκτες βελτιώθηκαν σημαντικά. Συμπεράσματα: Ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής και σωματικής δραστηριότητας έχει ιδιαίτερα σημαντικά αποτελέσματα ως προς την αποτελεσματική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία.