Υψηλή στρατηγική στον Ευρασιατικό χώρο: η Ευρασιατική ΄Ενωση της Ρωσίας, η Κίνα, η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ σε αλληλεπίδραση. Προς μία νέα παγκόσμια τάξη;: μία περιπτωσιολογική μελέτη για τη νέα θεώρηση της υψηλής στρατηγικής ως αυθύπαρκτου διαμορφωτικού μέσου του διεθνούς συστήματος

Abstract

The dissertation examines the formative influence of grand strategy on the international system regarding its correlation with integration processes of states. The case study is the Eurasian Union (EAU) and Eurasian integration in line with interactions of Russian grand strategy with those of the US, the EU and China for the period 1991-2019. Papasotiriou’s theory of grand strategy, considering international organizations as means of influence established by great powers within their grand strategies, consists the analytical basis to which grand strategy is interconnected with public governance, political economy and international relations compounding three new theories according to the general conclusions. Respectively, the dissertation is developed in three levels. In the beginning, it seeks the historic linkage between Russian grand strategy and Eurasian integration. Taking as a starting point the formation of the Commonwealth of Independent States (CIS), it highlights the main events to the creation of the Eurasian Economic Union (EAEU), such as Nazarbayev’s proposal for the EAU, the very beginning of the development of Eurasian integration during Primakov’s terms and the institutionalization of integration, under Putin, with the foundation of the Eurasian Economic Community (EurAsEC), the Collective Security Treaty Organization (CSTO) and the Shanghai Cooperation Organization (SCO).Given that member-states have democratic deficit and economic asymmetries, the dissertation accesses the attainment of their institutional and economic integration within the scope of Russian grand strategy. On the one hand, it evaluates the effectiveness of governance by criteria deriving from the sphere of public administration (checks and balances, multilevel governance, accountability, binding effect of rules). On the other hand, it estimates the potential of economic convergence pursuant to the diversity of Union’s policies as required by the “total” and “deep” integration theories. Validated with high responsiveness at both sectors and taking into account “functionalism” and “neofunctionalism” methods, the analysis diffuses at the levels of security and political cooperation wherein the EAEU intersects with the CSTO and the SCO to which the member-states also participate in. In view of the fact that integration process is operated within international organizations, the dissertation regards integration as a subcategory of the state’s grand strategy by which it is promoted. In the case of Eurasian organizations, integration corresponds in essence to Russian grand strategy. From the perspective of International Relations, as defined by Gilpin and Watson, integration ventures have clearly political ends; in terms of Waltz’s theory, states use integration as a means of power in consonance with systemic “patterns”. For both Gilpin and Waltz, states’ interactions bring about changes to the system. Therefore, Eurasian grand strategy arose from interactions. Adopting the prevailing model of Euro-Atlantic integration in order to improve its position in the international system, Russia turned towards Eurasia and China with whom have harmonized their strategies to form a new world order. Adjusting strategic concepts of the four powers and historic events to the archetype of Papasotiriou’s theory, it is concluded that strategies interact with each other and are recirculated generating reordering dynamics among the subjects who adopt them fueling changes in global governance. As a result, grand strategy is emerged as a formative power of the international system.

Η διατριβή εξετάζει τη διαμορφωτική επιρροή της υψηλής στρατηγικής στο διεθνές σύστημα, συναρτήσει της συσχέτισής της με τη διαδικασία ολοκλήρωσης κρατικών μονάδων. Αντικείμενο μελέτης είναι η Ευρασιατική Ένωση (ΕΑΕ) και η ευρασιατική ολοκλήρωση συνδυαστικά με τη ρωσική υψηλή στρατηγική και τις αλληλεπιδράσεις της τελευταίας με αυτές των ΗΠΑ, της ΕΕ και της Κίνας κατά την περίοδο 1991 – 2019. Η θεωρία υψηλής στρατηγικής του Χ. Παπασωτηρίου, σχετικά με τη δημιουργία διεθνών οργανισμών από πλευράς των μεγάλων δυνάμεων ως μέσων ενίσχυσης της επιρροής τους στο πλαίσιο των υψηλών στρατηγικών τους, συνιστά την αναλυτική βάση, που προάγει τη διασύνδεση της υψηλής στρατηγικής με τη δημόσια διακυβέρνηση, τη διεθνή πολιτική οικονομία και τις διεθνείς σχέσεις προς τον σχηματισμό τριών νέων θεωριών βάσει των γενικών συμπερασμάτων. Αναλόγως, η διατριβή αναπτύσσεται σε τρία επίπεδα. Αρχικά, αναζητείται η ιστορική σύνδεση της ευρασιατικής ολοκλήρωσης με τη ρωσική υψηλή στρατηγική. Με αφετηρία τον σχηματισμό της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ) πραγματοποιείται αναδρομή στις κυριότερες στιγμές έως την ίδρυση της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (ΕΑΟΕ), όπως η πρόταση Ναζαρμπάγιεφ για τη συγκρότηση της ΕΑΕ, η πρωτογενής ανάπτυξη της ευρασιατικής ολοκλήρωσης υπό τον Πριμακόφ και η θεσμοποίησή της, υπό τον Πούτιν, μέσω της σύστασης της Ευρασιατικής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΑΟΚ), του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ) και του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (ΟΣΣ). Δεδομένου του ελλείμματος δημοκρατίας και των οικονομικών ασυμμετριών των κρατών-μελών, αξιολογείται η εφικτότητα της ολοκλήρωσής τους στον θεσμικό και τον οικονομικό τομέα στο πλαίσιο της ρωσικής υψηλής στρατηγικής. Αφενός, ελέγχεται η αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης μέσω κριτηρίων, που έλκονται από τη σφαίρα της δημόσιας διοίκησης (διάκριση εξουσιών, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, λογοδοσία, δεσμευτικότητα κανόνων). Αφετέρου, εκτιμάται ο βαθμός οικονομικής σύγκλισης, βάσει του εύρους των πολιτικών σύμφωνα με τις θεωρίες «πλήρους» και «βαθιάς» ολοκλήρωσης. Διαπιστώνοντας υψηλή ανταποκρισιμότητα της Ένωσης στους δύο τομείς και λαμβάνοντας υπόψη τη λειτουργισμική και τη νεολειτουργισμική προσέγγιση, η ολοκλήρωση διαχέεται στα πεδία της ασφάλειας και της πολιτικής συνεργασίας, και η ΕΑΟΕ διασταυρώνεται με τον ΟΣΣΑ και τον ΟΣΣ, όπου τα κράτη-μέλη, επίσης, συμμετέχουν. Η ολοκλήρωση συντελείται μέσω διεθνών οργανισμών και, ως εκ τούτου, καθίσταται υποσύνολο της υψηλής στρατηγικής του κράτους που την προωθεί. Στην περίπτωση των ευρασιατικών οργανισμών, η ολοκλήρωση ταυτίζεται με την υψηλή στρατηγική της Ρωσίας. Από τη σκοπιά των διεθνών σχέσεων και, συγκεκριμένα, των θεωριών Gilpin και Watson, τα εγχειρήματα ολοκλήρωσης έχουν πολιτικούς στόχους και, με γνώμονα τη θεωρία του Waltz, τα κράτη αλληλεπιδρούν και επιλέγουν την ολοκλήρωση ως μέσο αύξησης ισχύος κατά τα συστημικά «πρότυπα». Τόσο κατά τον Gilpin όσο και τον Waltz οι αλληλεπιδράσεις των μονάδων επιφέρουν αλλαγές στο σύστημα. Επομένως, συμπεραίνεται ότι η υψηλή στρατηγική της ευρασιατικής ολοκλήρωσης είναι προϊόν αλληλεπιδράσεων. Ακολουθώντας το κρατούν πρότυπο της ευρατλαντικής ολοκλήρωσης, η Ρωσία, προκειμένου να βελτιώσει τη θέση της στο διεθνές σύστημα, στράφηκε στην Ευρασία και την Κίνα με την οποία εναρμόνισαν τις στρατηγικές τους επιδιώκοντας τη διαμόρφωση νέας παγκόσμιας τάξης. Προσαρμόζοντας στρατηγικά κείμενα των τεσσάρων δυνάμεων και ιστορικά γεγονότα στις τέσσερις αρχέτυπες στρατηγικές της θεωρίας του Παπασωτηρίου, προκύπτει πως οι τελευταίες αλληλεπιδρούν και ανακυκλίζονται, παράγοντας αναδιατακτικές δυναμικές μεταξύ των υποκειμένων που τις υιοθετούν και τροφοδοτώντας αλλαγές στην παγκόσμια διακυβέρνηση. Ως εκ τούτου, η υψηλή στρατηγική ανάγεται σε διαμορφωτική δύναμη του διεθνές συστήματος.