Η σχετική φερεγγυότητα της θεωρίας της ανάπτυξης και της μεγέθυνσης

Abstract

This doctoral thesis focuses on the deeper causes of economic development and growth in a multidimensional world. Recognizing institutional and cultural background as two of the deeper causes of economic development and growth, the thesis demonstrates the need for theoretical and empirical documentation on their role. At the same time, the question of their co-evolution arises (both theoretically and empirically), a question necessary for the effectiveness of the economic policy. The necessity of searching for deeper causes of economic development and growth is illustrated by the complexity of the globalized world, the strengthening of individuals' intellectual capacity, and the need for a deep understanding of economic and social phenomena, particularly in the wake of the recent global financial crisis. At the same time, those deeper sources are linked to the economic policy since their role is critical for the effectiveness of policies that are implemented in the same way in all economies (one-size-fits-all policies). Thus, the purpose of this thesis is to highlight the deeper causes for economic development and growth (Chapters 2, 3, and 4), as multidimensional reality dictates, under a common theoretical architecture (Chapter 1). This theoretical architecture is consistent with evolutionary economic thinking and is based on a general and integrated approach for the development and growth of economies as well as an integrated methodology (methodological pluralism). In this context, the deeper causes are getting into the thinking of economic science through the theoretical architecture of meso- and meta- economics. Under this theoretical architecture, three essays that complete the thesis are developed (Chapters 2, 3, and 4). These essays have a twofold contribution since each one contributes to the development of the theoretical architecture analyzed, while -at the same time- each essay contributes to the relevant literature as a stand-alone text. The integrated concept of economic development and growth is directly linked to the integrated concept of the content of human action. For economists, approaching a multidimensional reality as expressed by the action of Homo Holisticus is one of the challenges faced. This definition, which is consistent with an evolutionary view of economics, draws more clearly into the actual status of the individual as it encompasses his biological, economic, and social (political) background. This is a combination of Homo Sapiens (based on genetic variation of characteristics and Darwinian principles of evolution), Homo Economicus (an intelligent but one-dimensional individual who is based on his liberation and in achieving personal welfare) and Homo Socialis (who integrates the cultural and institutional dimension of an individual as part of the society to which he belongs expressing elements of altruism and cooperation). This is the "heart" and the general perspective of this doctoral thesis.

Η παρούσα διδακτορική διατριβή εστιάζει στις βαθύτερες αιτίες που είναι αναγκαίες για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση των οικονομιών, υπό τις συνθήκες ενός πολυδιάστατου κόσμου. Καταδεικνύει λοιπόν την ανάγκη θεωρητικής και εμπειρικής τεκμηρίωσης του ρόλου του θεσμικού και του πολιτισμικού υποβάθρου στην ανάπτυξη και τη μεγέθυνση των οικονομιών. Οι δύο αυτές έννοιες αναγνωρίζονται ως οι βαθύτερες αιτίες για την οικονομική ανάπτυξη και μεγέθυνση. Ταυτόχρονα, τίθεται θεωρητικά και εμπειρικά το ζήτημα της συνεξέλιξής τους, ζήτημα αναγκαίο για την αποτελεσματικότητα της άσκησης οικονομικής πολιτικής. Η αναγκαιότητα της στροφής προς την αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση των οικονομιών καταδεικνύεται από την πολυπλοκότητα του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού κόσμου, την ενδυνάμωση της διανοητικής δυνατότητας των ατόμων και την ανάγκη να κατανοηθούν σε βάθος τα οικονομικά και κοινωνικά φαινόμενα, ιδιαίτερα στον απόηχο της κρίσης του 2008. Ταυτόχρονα, οι βαθύτερες αιτίες συνδέονται με την άσκηση οικονομικής πολιτικής καθώς σχολιάζεται ο ρόλος τους στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών που εφαρμόζονται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις οικονομίες. Έτσι λοιπόν, ο σκοπός της διατριβής είναι να αναδείξει τις βαθύτερες αιτίες για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση των οικονομιών (Κεφάλαιο 2,3,4), όπως επιτάσσει η πολυδιάστατη πραγματικότητα, υπό μια κοινή θεωρητική σύλληψη (Κεφάλαιο 1). Η σύλληψη αυτή είναι συνεπής με την εξελικτική θεώρηση των οικονομικών και στηρίζεται στη γενική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση των οικονομιών καθώς και σε μια ολοκληρωμένη μεθοδολογία (μεθοδολογικός πλουραλισμός). Σε αυτό το πλαίσιο, οι βαθύτερες αιτίες υπεισέρχονται στη σκέψη της οικονομικής επιστήμης μέσω της θεωρητικής αρχιτεκτονικής της μέσο και μέτα-οικονομικής ανάλυσης. Υπό αυτή την κοινή θεωρητική σύλληψη αναπτύσσονται τα τρία δοκίμια που συμπληρώνουν τη διατριβή (Κεφάλαιο 2,3,4). Τα δοκίμια αυτά έχουν διπλή συμβολή καθώς από τη μια συμβάλλουν στην εξέλιξη και συνεισφορά της θεωρητικής σύλληψης και από την άλλη συμβάλλουν στη βιβλιογραφία ως αυτοτελή κείμενα. Η ολοκληρωμένη αντίληψη της οικονομικής ανάπτυξης και μεγέθυνσης συνδέεται άμεσα και με την ολοκληρωμένη αντίληψη για το περιεχόμενο της ανθρώπινης δράσης. Για τους οικονομολόγους, η προσέγγιση της πολυδιάστατης πραγματικότητας όπως αυτή εκφράζεται από τη δράση του Homo Holisticus είναι μία από τις προκλήσεις της επιστήμης. Ο ορισμός αυτός, που συνάδει με μια εξελικτική θεώρηση των οικονομικών, προσεγγίζει με μεγαλύτερη σαφήνεια την πραγματική υπόσταση του ατόμου καθώς περιλαμβάνει τις βιολογικές, οικονομικές και κοινωνικές (πολιτικές) του καταβολές. Πρόκειται δηλαδή για το συνδυασμό του Homo Sapiens (ένα ον του οποίου τα χαρακτηριστικά βασίζονται στη γενετική μεταβολή και στις αρχές της δαρβινικής εξέλιξης), του Homo Economicus (ένα ευφυές μεν μονοδιάστατο δε ον που βασίζεται στην ατομική απελευθέρωση και επιδιώκει την ατομική ευημερία) και του Homo Socialis (που ενσωματώνει την πολιτισμική και θεσμική διάσταση του ατόμου ως μέρος της κοινωνίας στην οποία ανήκει εκφράζοντας στοιχεία αλτρουισμού και συνεργασίας). Αυτή είναι η «καρδιά» του προβληματισμού και της γενικότερης οπτικής της διατριβής.