Το κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών, 1974-1981

Abstract

The present PhD thesis attempts to study and analyze the workers’ strikes that took place in the industrial sector of the Greek economy between the Metapolitefsi (change-over) of July 1974 and the political change of 1981, when the Panhellenic Socialist Movement (PASOK) assumed the government. It is an analysis of the main characteristics of the particular strike wave, which include the organizing of workers on a factory level, with the creation of committees and unions, the propagation of demands concerning wage increases, better working conditions and freedom of unionizing, as well as the strikes of long duration. The methodology of the research was based in the examination of the constitution of the new factory working class from the 1960s until the early 1970s, in the context of the overall growth and restructuring of the Greek industrial sector. Next, the research focuses on the promotion of workers’ demands in the new context of Metapolitefsi. In terms of the primary sources used, the research was based, apart from the study of statistics and the Press, on the utilization of private document collections and on the conduction of interviews with former factory workers, who had taken part in the strikes. The thesis concludes that the factory committees’ movement was a means of expression of the problems that factory workers had accumulated during the Colonels’ dictatorship (1967-1974). Metapolitefsi created a favorable environment for the promotion of workers’ demands, which became part of the attempt of “de-huntazation” (“apochountopoiisi”) of Greek society. The factory committees’ movement became one of the factors that transfused social content into the transition to democracy.

Αντικείμενο της παρούσας διατριβής είναι η μελέτη και ανάλυση των απεργιών που σημειώθηκαν στην ελληνική βιομηχανία, στο διάστημα που ορίζεται από τη Μεταπολίτευση του Ιουλίου 1974 έως την πολιτική αλλαγή του 1981, με την άνοδο του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ) στη διακυβέρνηση. Αναλύονται τα κύρια χαρακτηριστικά του απεργιακού φαινομένου, τα οποία περιλαμβάνουν την οργάνωση των εργατών σε επίπεδο επιχείρησης, με τη δημιουργία εργατικών επιτροπών και σωματείων, τη διατύπωση αιτημάτων για αυξήσεις μισθών, καλύτερες συνθήκες εργασίας και ελευθερία του συνδικαλισμού, καθώς και τις απεργίες μεγάλης διάρκειας. Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε βασίστηκε στην παρακολούθηση της συγκρότησης της νέας εργοστασιακής εργατικής τάξης κατά τη δεκαετία του 1960 και έως τις αρχές του 1970, στα πλαίσια της συνολικής αναδόμησης και ανάπτυξης της ελληνικής βιομηχανίας. Στη συνέχεια εξετάστηκε η εκφορά των εργατικών προβλημάτων στο νέο περιβάλλον της Μεταπολίτευσης. Σε επίπεδο πρωτογενών πηγών, η έρευνα βασίστηκε, πέρα από τη μελέτη της στατιστικής και του Τύπου της περιόδου, στην αξιοποίηση ιδιωτικών αρχειακών συλλογών και στη διενέργεια συνεντεύξεων με πρώην εργοστασιακούς εργάτες με συμμετοχή στις απεργίες. Η διατριβή συμπεραίνει ότι το κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών ήταν μέσο έκφρασης των συσσωρευμένων προβλημάτων των εργατών κατά την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974). Η Μεταπολίτευση δημιούργησε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την προώθηση των εργατικών αιτημάτων, τα οποία εντάχθηκαν στην προσπάθεια «αποχουντοποίησης» και εκδημοκρατισμού της ελληνικής κοινωνίας. Έτσι το κίνημα των εργοστασιακών επιτροπών υπήρξε ένας από τους παράγοντες που προσέδωσαν κοινωνικό περιεχόμενο στην ελληνική μετάβαση στη δημοκρατία.