Η πολιτική οικονομία των μεταρρυθμιστικών νόμων στην τρίτη ελληνική δημοκρατία: η περίπτωση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας

Abstract

Ο τομέας του Περιβάλλοντος και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας είναι πάρα πολύ σημαντικός για την χώρα μας γι΄αυτό ακριβώς τον λόγο αποτελεί στόχο των κυβερνητικών προγραμμάτων σε μεγαλύτερη ή μικρότερη έκταση. Τις τελευταίες δεκαετίες οι μεταρρυθμίσεις σε αυτούς τους τομείς πολιτικής έχουν απασχολήσει ιδιαίτερα όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση που αναγνωρίζει την σημαντικότητα της προαγωγής αυτών των πηγών, ως μέτρου προτεραιότητας δεδομένου ότι η εκμετάλλευση τους συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος και στη βιώσιμη ανάπτυξη. Βασικό εργαλείο άσκησης δημοσίων πολιτικών αποτελούν οι νόμοι. Κριτήριο για την επιλογή των νόμων αποτέλεσε όχι το μέγεθος αλλά και το περιεχόμενο τους. Και ειδικότερα , η σπουδαιότητα των αλλαγών που επέφεραν στο ελληνικό σύστημα καθώς και ο αριθμός των ατόμων που επηρεάστηκαν από τις αλλαγές που έλαβαν χώρα. Επιλέχθηκαν νόμοι, από διαφορετικές κυβερνήσεις, προκειμένου να εντοπιστεί αν υπάρχουν διαφοροποιήσεις στον τρόπο νομοθέτησης όταν μεταβάλλονται οι συσχετισμοί στο Κοινοβούλιο, όταν παρατηρείται διαδοχή στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας και κυρίως όταν αλλάζει το πρόσωπο του Υπουργού. Στόχος της έρευνας είναι να μετρηθεί το έλλειμμα υλοποίησης νομοθετικών δράσεων στον τομέα του Περιβάλλοντος και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και να κατανοηθεί η σχέση ανάμεσα σε θεσμούς και δρώντες. Τα χαρακτηριστικά των νόμων που ερευνήθηκαν και παρουσιάζονται στην παρούσα συγγραφική προσπάθεια αφορούν σε πρώτη φάση τις εξουσιοδοτικές διατάξεις που περιέχονται στους ακόλουθους νόμους. Με τον όρο εξουσιοδοτικές διατάξεις γίνεται λόγος για τα Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ) και τις Υπουργικές Αποφάσεις (ΥΑ), που αναφέρεται στους ανωτέρω νόμους. Αυτές οι εξουσιοδοτικές διατάξεις πρέπει να εκδοθούν προκειμένου οι διατάξεις των νόμων αυτών ναεφαρμοστούν στο σύνολο τους και να μη μείνουν ανενεργές. Αναφορικά με αυτές ερευνήθηκε: ποιές ενεργοποιήθηκαν πόσες ενεργοποιήθηκαν, πότε ενεργοποιήθηκαν (στην αρχή ή στο τέλος της βουλευτικής περιόδου) καθώς και το αν ενεργοποιήθηκαν περισσότερα ΠΔ ή ΥΑ. Η αναζήτηση των ΠΔ και των ΥΑ έγινε με στόχο αφενός να ερευνηθεί αν η προβλεπόμενη δευτερεύουσα νομοθεσία ενεργοποιήθηκε και επομένως η μεταρρυθμιστική προσπάθεια κρίνεται ως επιτυχής, αφού εφαρμόστηκαν αυτά που προέβλεπαν οι διατάξεις της, και αφετέρου να αναδειχθεί και να εξηγηθεί σε δεύτερο επίπεδο πώς επέλεξε η εκάστοτε πολιτική ηγεσία να νομοθετήσει. Επέλεξε τηνψήφιση λεπτομερειακών νόμων, που ρυθμίζουν στο ίδιο το σώμα τους την πλειοψηφία των ζητημάτων, χωρίς να παρέχουν εξουσιοδότηση για την έκδοση πολλών ΠΔ και ΥΑ ή επέλεξε τη θέσπιση νόμων γενικού περιεχομένου, οι οποίοι προβλέπουν την ενεργοποίηση εκτεταμένων ΠΔ και ΥΑ, στα οποία εξειδικεύονται θέματα, που αναφέρονται σε γενικές γραμμές στην πρωτογενή νομοθεσία; Επίσης , μελετήθηκε η εξωτερική μορφή των νόμων αυτών, ήτοι η έκταση τους καθώς και το περιεχόμενο τους. Ειδικότερα, έγινε καταμέτρηση των λέξεων του κάθε νομοθετήματος και των άρθρων που περιέχει. Επιπλέον, σε κάθε επιμέρους άρθρο, πραγματοποιήθηκε τόσο η καταμέτρηση των παραγράφων και των λέξεων που περιέχει όσο και χαρακτηρισμός του με βάση το περιεχόμενο του. Με τον τρόπο αυτό κατηγοριοποιήθηκαν τα άρθρα του κάθε νόμου σε αορίστου και συγκεκριμένου περιεχομένου. Στα πρώτα κεφάλαια παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο έχει στηριχθεί όλη η ερευνητική προσπάθεια. Ειδικότερα , στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται η θεωρία των μεταρρυθμίσεων , με έμφαση στο ρόλο των παικτών αρνησικυρίας (veto players), καθώς και το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η εφαρμογή της θεωρίας των αρνησίκυρων δρώντων.Στο δεύτερο κεφάλαιο αναλύονται τα χαρακτηριστικά και οι παράγοντες νομοθέτησης καθώς η νομοθετική διαδικασία στην Ελλάδα και τα θεσμικά της εργαλεία, ενώ στο τρίτο γίνεται μια αναφορά στο ρόλο που διαδραμάτιζε η Ε.Ε στην διαμόρφωση της εθνικής πολιτικής μεταρρυθμίσεων. Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται αναλυτικά η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε και αναπτύχθηκε για τη διερεύνηση των χαρακτηριστικών της νομοθετικής παραγωγής των επιλεγμένων μεταρρυθμίσεων στους τομείς Περιβάλλοντος και ΑΠΕ. Γίνετε μια αναλυτική παρουσίαση των βημάτων που ακολουθήθηκαν , των στοιχείων που αξιοποιήθηκαν και των δεικτών που κατασκευάστηκαν για τη μέτρηση των χαρακτηριστικών αυτών. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται και αναλύονται τα ευρήματα της έρευνας για κάθε νόμο ξεχωριστά σύμφωνα με την μεθοδολογία που αναπτύχθηκεστο προηγούμενο κεφάλαιο. Λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των εμπλεκόμενων παικτών και οι προτιμήσεις αυτών , η εγγύτητα στο χρόνο των εκλογών , το ποσοστό των εκλογών , το ποσοστό εδρών της κυβερνητικής πλειοψηφίας, η εσωτερική συνοχή του κυβερνώντος κόμματος και ο βαθμός μεταρρυθμιστικής συναίνεσης εκ μέρους της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Στο έκτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έρευνας, που προκύπτουν από την ερμηνεία των πορισμάτων του προηγούμενου κεφαλαίου. Γίνετε μια σύγκριση μεταξύ των νομοθετημάτων που εξετάστηκαν. Σκοπός αυτής της ερευνητικής προσπάθειας είναι να ρίξει φως στο πώς επιλέγει η εκάστοτε κυβέρνηση, ως ο βασικότερος παίκτης αρνησικυρίας στο παίγνιο της νομοθέτησης και της μεταρρύθμισης μιας δημόσιας πολιτικής στη χώρα μας, να χρησιμοποιήσει τους νόμους, προκειμένου να επιτύχει τα αρεστά προς αυτή αποτελέσματα.