Η πολιτική οικονομία των μακρών κυμάτων: θεωρητική και εμπειρική διερεύνηση

Abstract

Long waves or long cycles are long-run cyclical fluctuations affecting various facets of the economic activity of developed capitalist economies, they last approximately 40 to 50 years and their upswing phase has approximately the same duration as their downswing phase. In chapter 1 we discuss the views of the pioneer economists who examined the long-cycle phenomenon and conclude with the presentation of the concept of the normalization of the price index by the price of gold. This normalized price index is helpful in determining the phase of the long cycle in which a particular economy finds itself and in contrast with the ‘simple’, non-normalized price index which depicts a continually rising trend after WWII, it demonstrates the existence of long cycle in prices, that is the alternation of inflationary and deflationary phases, for the whole period which extends from the Industrial Revolution to our time. Chapter 2 analyzes the relation between a specific type of innovations, named ‘basic innovations’, and the movement of the long cycle. ‘Basic innovations’ are radical innovations concerning either new products or new techniques of production. Innovations of this type tend to be introduced in capitalist economies during the downswing of a long cycle. Their subsequent wide diffusion assists in the formation of the technological paradigm that will characterize the upswing of the next long cycle. In the empirical section of the chapter we test for the existence of long cycles in time series of basic innovations as well as of ‘basic’ patents by creating a database from the relevant bibliographical sources that address the relation between long cycles and innovations. In chapter 3 we discuss the concept of technological paradigms, which we could also characterize as technological revolutions. Each Kondratiev cycle, up until the fifth cycle at least which has not ran its course yet, has been characterized and shaped by such a technological revolution. We test for the existence of long cycles in various variables that are related to the basic industrial sectors and the basic inputs of the second, third and fourth long cycle. In chapter 4 we attempt to connect the long cycle with Marx’s theory about the long-run movement of profitability. We can designate two variables as ‘profitability’: (a) the rate of (the mass of) profit on the invested capital, (b) the mass of profit. We present the Marxian theory of the (falling) tendency of the rate of profit and examine whether it verily finds support in the economy of the USA for a period extending from the 1840s to nowadays. Finally we test for the possible existence of long cycles in the mass of profits of the American economy. The statistical tool that we use for the tests on long cycles (in chapters 2, 3, 4) is the logistic growth curve. The basic advantage in the use of this curve is its simplicity as well as that it expresses simultaneously the concepts of trend and cycle without the need of separating the two so as to proceed to the testing for long cycles. The results that are obtained from the logistic fits are very encouraging for the long-cycle hypothesis and demonstrate that the normalized price index is a pretty satisfactory indicator of the phase of the long cycle.

Τα μακρά κύματα ή μακροί κύκλοι συνιστούν μακροχρόνιες κυκλικές διακυμάνσεις που αφορούν ποικίλες όψεις της οικονομικής δραστηριότητας των αναπτυγμένων καπιταλιστικών οικονομιών, έχουν διάρκεια 40 με 50 έτη περίπου και η ανοδική τους φάση καταλαμβάνει περίπου την ίδια χρονική έκταση με την καθοδική. Στο κεφάλαιο 1 συζητάμε τις απόψεις των πρωτοπόρων οικονομολόγων που ανέλυσαν το εν λόγω φαινόμενο και ολοκληρώνουμε με την παρουσίαση της έννοιας του ομαλοποιημένου (με τον χρυσό) δείκτη τιμών. Ο συγκεκριμένος δείκτης βοηθά στον προσδιορισμό της φάσης του μακρού κύκλου στον οποίο βρίσκεται μια οικονομία και, σε αντίθεση με τον ‘απλό’, μη-ομαλοποιημένο δείκτη τιμών που παρουσιάζει συνεχή ανοδική τάση μετά τον Β’ ΠΠ, καταδεικνύει την ύπαρξη μακρών κύκλων στις τιμές, ήτοι την εναλλαγή πληθωριστικών και αντιπληθωριστικών φάσεων, για όλη την περίοδο από τη Βιομηχανική Επανάσταση μέχρι και τις μέρες μας. Το κεφάλαιο 2 αναλύει τη σχέση ενός συγκεκριμένου είδους καινοτομιών, που ονομάζονται ‘βασικές καινοτομίες’, με τον ρυθμό κίνησης του μακρού κύκλου. Οι ‘βασικές καινοτομίες’ αποτελούν ριζοσπαστικές καινοτομίες που αφορούν είτε νέα προϊόντα είτε νέες τεχνικές παραγωγής. Οι καινοτομίες αυτού του είδους τείνουν να εισάγονται στις καπιταλιστικές οικονομίες κατά την καθοδική φάση ενός μακρού κύκλου. Η ευρεία διάχυση των αποτελεσμάτων τους στην συνέχεια συντελεί στη διαμόρφωση του τεχνολογικού παραδείγματος που θα χαρακτηρίσει την ανοδική φάση του επόμενου μακρού κύκλου. Στο εμπειρικό τμήμα του κεφαλαίου ελέγχουμε την ύπαρξη μακρών κύκλων σε χρονοσειρές βασικών καινοτομιών καθώς και ‘βασικών’ πατεντών δημιουργώντας μια βάση δεδομένων από τις σχετικές πηγές της βιβλιογραφίας που ασχολούνται με τη σχέση μεταξύ μακρών κύκλων και καινοτομιών. Στο κεφάλαιο 3 συζητάμε την έννοια των τεχνολογικών παραδειγμάτων, που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε επίσης και ως τεχνολογικές επαναστάσεις. Κάθε κύκλος Kondratiev, μέχρι και τον 5ο μακρό κύκλο που διανύουμε μέχρι στιγμής τουλάχιστον, έχει χαρακτηριστεί και διαμορφωθεί από μια τέτοια τεχνολογική επανάσταση. Εξετάζουμε την ύπαρξη μακρών κύκλων σε διάφορες μεταβλητές που σχετίζονται με τους βασικούς βιομηχανικούς φορείς καθώς και τις βασικές εισροές που συνδέονται με τον 2ο, τον 3ο και τον 4ο μακρό κύκλο. Στο κεφάλαιο 4 επιχειρούμε μια σύζευξη των μακρών κύκλων με τη θεωρία του Μαρξ για την μακροχρόνια κίνηση της κερδοφορίας. Ως ‘κερδοφορία’ μπορούν να χαρακτηριστούν δύο μεταβλητές: το ποσοστό (της μάζας) του κέρδους επί του επενδυμένου κεφαλαίου και η μάζα του κέρδους. Παρουσιάζουμε τη μαρξική θεωρία για την (πτωτική) τάση του ποσοστού κέρδους και εξετάζουμε αν όντως βρίσκει εφαρμογή στην οικονομία των ΗΠΑ για μια περίοδο που εκτείνεται από τη δεκαετία του 1840 μέχρι τις μέρες μας. Τέλος ελέγχουμε την πιθανή ύπαρξη μακρών κύκλων στη μάζα των κερδών της αμερικάνικης οικονομίας. Το στατιστικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για τον έλεγχο των μακρών κύκλων (στα κεφάλαια 2, 3, 4) είναι η λογιστική καμπύλη μεγέθυνσης. Το βασικό πλεονέκτημα αυτής της καμπύλης είναι η (αυστηρή) απλότητα της καθώς και το ότι εκφράζει ταυτόχρονα τόσο την έννοια της τάσης όσο και την έννοια του κύκλου και άρα δεν χρειάζεται να γίνει κάποιος διαχωρισμός μεταξύ των δύο προκειμένου να ελέγξει κανείς την ύπαρξη (μακρών) κύκλων. Τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τις εφαρμογές της λογιστικής καμπύλης είναι απολύτως ενθαρρυντικά για την υπόθεση των μακρών κύκλων και καταδεικνύουν ότι ο δείκτης των ομαλοποιημένων τιμών αποτελεί μια αρκετά ικανοποιητική ένδειξη της φάσης του μακρού κύκλου.