Το επώνυμο κόσμημα στην Ελλάδα (20ός - 21ος αιώνας): τα χρυσά έργα του Ηλία Λαλαούνη

Abstract

First of all the paper briefly presents the temporal presence of jewelry as a result of this innate human disposition, especially that of the woman for decoration, and then, starting with the above approach, is analysed the dynamic evolution of modern Greek silversmith in the jewelry sector in the context of historical and cultural developments in Greece after the war (second half of the 20th century) until today (beginning of the 21st century). Since the mid-19th century, women in urban society have mainly followed the European “trains” of honor and worn mainly jewelry from European workshops. With the passage of time pure Greek jewelry began to be created, especially after the middle of the 20th century, which not only dominated the local market but also became distinguished abroad. Of particular interest are the jewels which were created mainly during the 1950s by great artists - craftsmen who impress with the imagination of their creations. The case study, which was analysed in detail in the research work, was Ilias Lalaounis, who, with his "golden" creations, added a heavy and valuable link in the chain of Greek jewelry after the war, giving it at the same time a prominent place in the world. His genius idea of reviving Greek jewelry in the 1950s was a great success and undoubtedly changed not only his life and career but also the course of contemporary Greek jewelry. At the same time, the goldsmith Lalaounis demonstrated not only his inexhaustible ability to create but also his constant search for new ideas (with designs based on modern technology, astronomy, nature and biology). Lalaounis received many awards for his pioneering offer in the jewelry sector, the highest honor being that of the French Academy of Fine Arts (Académie des Beaux Arts, Institut de France). Finally, the paper presents the museological politics in the promotion of jewelry in general, since 1993 when Lalaounis and his younger daughter, Ioanna, founded the Ilias Lalaounis Jewelry Museum (ILJM), which exhibits the most representative creations of the artist from his 50 collections of jewels and micro sculptures, designed between 1950 and 2002.

Στην εργασία παρουσιάζεται καταρχάς συνοπτικά η διαχρονική παρουσία του κοσμήματος ως αποτέλεσμα της έμφυτης διάθεσης του ανθρώπου, και κυρίως της γυναίκας, για στολισμό, και εν συνεχεία, με αφετηρία την παραπάνω θεώρηση, εξετάζεται η δυναμική εξέλιξη της σύγχρονης ελληνικής αργυροχρυσοχοΐας στον τομέα της κοσμηματοποιίας, στο πλαίσιο των ιστορικών και πολιτισμικών εξελίξεων στην Ελλάδα μεταπολεμικά (δεύτερο μισό του 20ού αιώνα) έως και τις μέρες μας (αρχές του 21ου αιώνα). Από τα μέσα του 19ου αιώνα οι γυναίκες της αστικής κοινωνίας ακολούθησαν κυρίως τους ευρωπαϊκούς συρμούς κόσμησης και φορούσαν κυρίως κοσμήματα που προέρχονταν από ευρωπαϊκά εργαστήρια. Με το πέρασμα του χρόνου άρχισαν να δημιουργούνται τα αμιγώς ελληνικά, που ιδίως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα, όχι μόνο κυριάρχησαν στην ντόπια αγορά αλλά και διακρίθηκαν στο εξωτερικό. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοσμήματα που δημιουργήθηκαν κυρίως κατά τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα από σπουδαίους καλλιτέχνες – τεχνίτες, τα οποία εντυπωσιάζουν με την ευρηματική φαντασία των δημιουργών τους. Περίπτωση μελέτης, στην οποία επικεντρώθηκε και αναλυτικά εξέτασε η ερευνητική εργασία, αποτέλεσε ο Ηλίας Λαλαούνης, ο οποίος με τα «χρυσά» έργα του προσέθεσε έναν βαρύ και πολύτιμο κρίκο στην αλυσίδα της ελληνικής κοσμηματοποιίας μεταπολεμικά, δίνοντάς της ταυτόχρονα μια περίοπτη θέση παγκοσμίως. Η ιδιοφυής του ιδέα να αναβιώσει το ελληνικό κόσμημα κατά τη δεκαετία του 1950 γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αναμφίβολα άλλαξε όχι μόνο τη ζωή και τη σταδιοδρομία του αλλά και την πορεία του σύγχρονου ελληνικού κοσμήματος. Ο χρυσοχόος Λαλαούνης, παράλληλα, απέδειξε όχι μόνο την ανεξάντλητη ικανότητά του να δημιουργεί, αλλά και τη συνεχή του αναζήτηση για νέες ιδέες (με σχέδια βασισμένα στη σύγχρονη τεχνολογία, την αστρονομία, τη φύση και τη βιολογία). Ο Λαλαούνης έλαβε πολλά βραβεία για την πρωτοποριακή προσφορά του στον τομέα του κοσμήματος, με ύψιστη τιμή αυτή της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών (Académie des Beaux Arts, Institut de France). Τέλος η εργασία εξετάζει τη μουσειολογική «πολιτική» όσον αφορά στην προβολή του κοσμήματος ευρύτερα, καθώς το 1993 ιδρύθηκε από τον Λαλαούνη και την μικρότερη θυγατέρα του, την Ιωάννα, το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη (ΜΚΗΛ), στο οποίο εκτίθενται τα πλέον αντιπροσωπευτικά έργα του καλλιτέχνη από τις 50 συλλογές κοσμημάτων και μικρογλυπτών, που σχεδίασε κατά την περίοδο 1950 - 2002.