Οικολογία και συμπεριφορά σαυρών του είδους Acanthodactylus schreiberi σε θινικό οικοσύστημα της Κύπρου

Abstract

The aim of this thesis is to comprehensively study the ecology and behavior of the protected species Acanthodactylus schreiberi (subspecies A. s. schreiberi) in Cyprus and through it to assist filling the knowledge gaps that exist for the species. The acquired knowledge generated through this thesis can be used by the research community and the government departments in order to strengthen the conservation and protection of the studied species and the sensitive sand dune ecosystems that are the main habitats of its occurrence. For the implementation of this study, representatives of the species in a sand dune coastal ecosystem of the island (south of the Lady's mile shore in Limassol) were examined thoroughly. Sampling began in March 2007 and continued until June 2011. During the samplings, the study area was visited monthly, for 3-6 days each visit, during the activity periods of the lizards (spring, summer, autumn). Apart from the study carried out in the sand dune ecosystem, further samplings were made in a forest ecosystem of the Troodos mountain area (northwest of Platania forest station) during the spring season of 2009 and 2010, in order to compare the reproductive strategy between populations in sand dune and forest ecosystems. During field work, individuals of the species were captured (using the fishing method and pitfall traps) and marked (permanently and temporarily), while their morphometric characteristics and temperatures (of the individuals and the environment) were recorded and pictures were taken from various body parts. At the same time their movements were monitored in the field in order to estimate their home range, while through controlled encounters the territorial behavior of the species was studied. In addition to the field work, gravid females were moved in the laboratory where oviposition took place, in order to study the reproductive strategy of the species. The eggs hatched under controlled conditions and the growth rate and the alterations of hatchlings characteristics were examined in the laboratory before their release on the field. Through the present study we were able to extract detailed information regarding the morphology of the species, the population density and the percentage of tail autotomy in a relatively undisturbed sand dune ecosystem. At the same time the diet and foraging strategy were examined along with the thermal ecology of the species, the reproductive strategy, the growth rate and the lifespan of the individuals. Finally the home range of males and females was estimated and the territorial behavior against rivals was examined. […]

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η σφαιρική μελέτη στοιχείων οικολογίας και συμπεριφοράς του προστατευόμενου είδους Acanthodactylus schreiberi (υποείδος A. s. schreiberi) στην Κύπρο και η πλήρωση των κενών γνώσης που υπάρχουν για το είδος αυτό. Η γνώση που θα προκύψει μέσα από την παρούσα διατριβή αναμένεται να αξιοποιηθεί από την ερευνητική κοινότητα και τα αρμόδια κυβερνητικά τμήματα για την αποτελεσματικότερη διαχείριση και προστασία, τόσο του ίδιου του είδους, όσο και των ευαίσθητων θινικών οικοσυστημάτων τα οποία αποτελούν το βασικό ενδιαίτημα στο οποίο απαντάται. Για την πραγματοποίηση της παρούσας μελέτης, εξετάστηκαν επισταμένα αντιπρόσωποι του είδους σε θινικό παράκτιο οικοσύστημα του νησιού (νότια της ακτής Lady’s mile στην επαρχία Λεμεσού). Οι δειγματοληψίες ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2007 και συνεχίστηκαν μέχρι και τον Ιούνιο του 2011. Κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών υλοποιούντο μηνιαίες επισκέψεις, διάρκειας 3-6 ημερών, στην περιοχή μελέτης, κατά τις περιόδους δραστηριότητας των σαυρών (άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο). Πέραν της μελέτης που πραγματοποιήθηκε στο θινικό οικοσύστημα, πραγματοποιήθηκαν και δειγματοληψίες σε δασικό οικοσύστημα στην περιοχή του Τροόδους (βορειοδυτικά του δασικού σταθμού Πλατανιών) κατά τις εαρινές περιόδους του 2009 και 2010 για σκοπούς σύγκρισης της αναπαραγωγικής στρατηγικής ανάμεσα σε πληθυσμό θινικού και πληθυσμό δασικού οικοσυστήματος. Κατά τη διάρκεια των εργασιών πεδίου, άτομα του πληθυσμού συλλαμβάνονταν (με τη μέθοδο ψαρέματος αλλά και μέσω παγίδων παρεμβολής) και σημαίνονταν (μόνιμο και παροδικό μαρκάρισμα), ενώ καταγράφονταν τα μορφομετρικά τους χαρακτηριστικά και η θερμοκρασία (των ατόμων και του περιβάλλοντος), και γινόταν λήψη φωτογραφιών από διάφορα μέρη του σώματος τους. Παράλληλα πραγματοποιείτο και παρακολούθηση της κίνησης των ατόμων στο πεδίο για εντοπισμό στοιχείων που αφορούν την έκταση του ζωτικού χώρου ενώ μέσω ελεγχόμενων αντιπαραθέσεων λαμβάνονταν στοιχεία για την προάσπιση του χώρου αυτού. Πέραν των εργασιών πεδίου, για τις ανάγκες μελέτης της αναπαραγωγικής στρατηγική πραγματοποιήθηκε μεταφορά εγκυμονούντων θηλυκών ατόμων στο εργαστήριο όπου και ωοαπόθεσαν. Τα αυγά εκκολάφτηκαν υπό ελεγχόμενες συνθήκες και εξετάστηκε ο ρυθμός αύξησης και η μεταβολή των χαρακτηριστικών των νεογέννητων ατόμων στο εργαστήριο πριν την απελευθέρωσή τους. Μέσα από την παρούσα διατριβή μπόρεσαν να εξαχθούν λεπτομερείς πληροφορίες αναφορικά με την μορφολογία των ατόμων του είδους, την πυκνότητα που εμφανίζει ο μελετηθείς πληθυσμός και το ποσοστό αναγέννησης ουρών σε ένα σχετικά αδιατάρακτο θινικό οικοσύστημα. Παράλληλα εξετάστηκε η διατροφή και η στρατηγική θήρευσης του, αλλά και στοιχεία αναφορικά με την θερμική οικολογία του είδους, την αναπαραγωγική στρατηγική, τον ρυθμό αύξησης και το προσδόκιμο ζωής. Τέλος εκτιμήθηκε η έκταση που καταλαμβάνει ο ζωτικός χώρος των ατόμων του πληθυσμού και η παρουσία συμπεριφοράς προάσπισης αυτού έναντι ανταγωνιστών. […]