Τουρκία και Ισραήλ στη Μέση Ανατολή: από τον ψυχρό πόλεμο μέχρι την αραβική άνοιξη

Abstract

This thesis investigates the bilateral relations between Turkey and Israel and places them at the same time within the wider spectrum of the Middle East. In order to fulfil this purpose, it is necessary to study both the history of the two countries prior to the 1990s as well as the domestic and external circumstances for Turkey and Israel. The particular history of Israel and Turkey has driven them to act in a specific way, one that is different from other countries in the region. As a result, it is necessary to study the factors that drive Israeli Middle Eastern foreign policy, such as the “Periphery Doctrine”, as well as the main characteristics of the Turkish domestic political life, such as the “Sèvres Syndrome” and the maintaining of a list of enemy states by the Turkish Council of National Security.The research is presented in three sections. The causes and factors behind the growth of the relationship between the two countries are analysed in the first section. The circumstances that paved the way for the Turkish inflexion vis-à-vis Israel as well as the latter’s reaction are analysed in the second section. The third section is dedicated to the falling out of the Turkish-Israeli relationship, with the Mavi Marmara incident as a point of reference and its immediate consequences during the years following the “Arab Spring”.This thesis is a re-evaluation of the developments in the relations between the two countries, a comprehensive study of Turkish-Israeli relations contrasted to the sum of the countries’ developments both domestically and abroad. In other words, the Turkish-Israeli axis is studied as turning around the Middle East, instead of the Middle East turning around the Turkish-Israeli axis. Not limited to the countries’ bilateral ties, this overview extends to their wider region, highlighting aspects that are otherwise marginalized in studies focusing strictly on Turkish-Israeli bilateral relations.

Η διατριβή εξετάζει τις διμερείς σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ και παράλληλα τις τοποθετεί στο ευρύτερο πλαίσιο της Μέσης Ανατολής. Προς εξυπηρέτηση του στόχου αυτού καθίσταται απαραίτητη η ενασχόληση με την ιστορία των σχέσεων των δύο κρατών προ της δεκαετίας του 1990 αλλά και των ιδιαίτερων εσωτερικών και εξωτερικών συνθηκών της Τουρκίας και του Ισραήλ. Η ιδιαίτερη ιστορία του Ισραήλ και της Τουρκίας έχει οδηγήσει τα δύο κράτη να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, τον οποίο δεν εντοπίζουμε στη συμπεριφορά άλλων κρατών της περιοχής. Γι’ αυτόν τον λόγο, κρίνεται καθοριστική η ενασχόληση τόσο με τα στοιχεία τα οποία όριζαν την κατεύθυνση της ισραηλινής μεσανατολικής εξωτερικής πολιτικής, όπως το «Δόγμα Εξωτερικής Περιφέρειας», όσο και τα εν γένει χαρακτηριστικά του εσωτερικού πολιτικού βίου της Τουρκίας, όπως η προσήλωση στο «Σύνδρομο των Σεβρών» αλλά και η θέσπιση καταλόγου εχθρικών κρατών από το τουρκικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας.Η έρευνα αναπτύσσεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται και αναλύονται τα αίτια και οι παράγοντες διαμόρφωσης των σχέσεων μεταξύ των δύο κρατών. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται και αναλύονται οι συνθήκες οι οποίες οδήγησαν στη μεταστροφή της τουρκικής στάσης έναντι του Ισραήλ και η αντίδραση σε αυτήν. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζεται και αναλύεται η ρήξη των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων με σημείο αναφοράς το επεισόδιο Μαβί Μαρμαρά, και οι άμεσες συνέπειές του κατά τα έτη που ακολούθησαν μέχρι την «Αραβική Άνοιξη».Η διατριβή αποτελεί μία επανεκτίμηση των εξελίξεων στις σχέσεις των δύο κρατών, μια συνοπτική μελέτη των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων σε αντιπαράθεση με το σύνολο των εξελίξεων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό των δύο κρατών. Με άλλα λόγια, επιχειρήθηκε να αναλυθεί ο άξονας Τουρκίας-Ισραήλ ως περιστρεφόμενος γύρω από τη Μέση Ανατολή, αντί της Μέσης Ανατολής περιστρεφόμενης γύρω από τον άξονα Τουρκίας-Ισραήλ. Η οπτική αυτή δεν περιορίζεται στους διμερείς δεσμούς των δύο κρατών αλλά επεκτείνεται στο ευρύτερό τους πεδίο, αναδεικνύοντας πτυχές οι οποίες περιθωριοποιούνται σε προσεγγίσεις που εστιάζουν την προσοχή τους στις διμερείς σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ.