Πυθαγόρεια αριθμητική παράδοση και σχολιαστική κουλτούρα στην Ύστερη Αρχαιότητα: ο σχολιασμός του Ιωάννη Φιλόπονου στην Αριθμητική εισαγωγή του Νικομάχου Γερασηνού

Abstract

Ioannes (John) Philoponus' commentary on the Arithmetic Introduction by Nichomachus Gerasinus is a hardly studied work in Late Antique commentary tradition. It is though exceptionally rich in evidence about late Arithmetic, the School of Alexandria and commentary culture. In this thesis the reader will find the first complete and comprehensive study of this work, in conjunction with both Nichomachus' work as well as the work of Asclepius of Tralles. The author has brought forth aspects of the Philoponian text rich in mathematical content, as well as his commentary choices regarding his original material and the corresponding sources, as well as the educational tradition of the Alexandrine Philosophical School. A general introduction to the commentary activities and their importance for late antique culture are also presented. Lastly but most importantly this thesis proposed a comprehensive taxinomical structure for the analysis and semantic research of the said commentary work (as well as others of the same form) framed methodologically by critical discourse theory and applied linguistics. Case studies from the philoponian text are also presented, especially those of pure arithmetical value. Lastly, observations and ideas for further research can be found in the last section of the thesis.

Το σχόλιο του Ιωάννη Φιλόπονου στην Αριθμητική εισαγωγή του Νικομάχου του Γερασηνού είναι ένα έργο ελάχιστα μελετημένο και εξαιρετικά πλούσιο σε πληροφορία για την Αριθμητική, για την σχολή της Αλεξάνδρειας και την κουλτούρα του σχολιασμού. Στην ανά χείρας διατριβή παρουσιάζεται η πρώτη ολοκληρωμένη και συνεκτική ανάγνωση του σχολιαστικού κειμένου του Φιλοπόνου, σε συνάρτηση με το κείμενο του Νκομάχου αλλά και το αντίστοιχο σχόλιο του Ασκληπιού του Τραλλιανού. Αναδεικνύονται οι πτυχές του κειμένου του Φιλοπόνου που αφορούν στο μαθηματικό περιεχόμενο, αλλά και οι σχολιαστικές του επιλογές του επί του νικομάχειου κειμένου και του συμπληρωματικού περιεχομένου από τις παραδόσεις της αλεξανδρινής σχολής. Ταυτόχρονα παρουσιάζονται πτυχές τις σχολιαστικής δραστηριότητας και της σημασίας της για την ύστερη αρχαία ανατολική αυτοκρατορία και την εκπαιδευτική παράδοση του ύστερου κόσμου. Σημαντική επιπλέον συμβολή της παρούσας διατριβής είναι η ολοκληρωμένη πρόταση για μελέτη του σχολιαστικού κειμένου με βάση αρχές από την θεωρία κριτικού κειμένου και την εφαρμοσμένη γλωσσολογία. Παρουσιάζονται επίσης περιπτωσιολογικές μελέτες αποσπασμάτων του κειμένου με ιδιαίτερο μαθηματικό περιεχόμενο. Παρατηρήσεις και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα υπάρχουν στο τέλος της διατριβής.