Διαχρονικές και συγχρονικές διαδικασίες στο " παιχνίδι " κατασκευής της έμφυλης ταυτότητας: χορός και έμφυλος μετασχηματισμός στην κοινότητα Μεγάλων Καλυβίων Τρικάλων Θεσσαλίας

Abstract

The mobilizations of the 20th century and the social – economical reclassifiacations of the 19th century lead the anthropology to investigate the gender relationships and the female issues. The study of the gender identity, as a social structure, is placed within the wider framework of identity, meaning the theory of contructivism. Under the prism of a formentioned theory, dance is treated as a symbol and field of lecture of gender relationships or is integrated in the frame of dance eventes, the study of which higlights the gender practices as parallely related with practices of feast and daily lifeThe aim of the study is the investigation of dance and dance events as central activity as well as the investigation of ‘places’ where they take place and reflect complicated forms of social and political action in the community of Megala Kalyvia, Trikala, Thessaly. More precisely, by use of dance and dance events both as an end and a hermeutical tool, this study aims at the comprehension of their execution as fields in which the inhabitans ot communities negociate – through their activity- the social structure of genter identity, the relations of power between genders and the social-political discriminations, and modifying the structures of said local communities.Collection of data was carried out on the basis of ethnographic method and by use of primary and secondary sources. The primary sources refer to the data collected during search in the field by the form of interview and participant observation. As for the method applied in participant observation, the cuantitaive method was selected, which includes a short scale study on certain persons chosen by the investigator as informers, which have been inhabitants of the communities in study.As for the analysis and interpretation of ethnographic data, the theoretical viewpoint of the social structure of gender identity was followed, under the analytical terms of ‘social practice’, ‘social action’ and ‘dance event’. In the same time, the analysis and interpretation of dance is base on the methodological viewpoint and analytical practice of Hanna (1988), according to which dance and dance practices should be taken into account, if and to the extent that they constitute fields of emergence and management of gender relationships and local social structures, in order to extract conclusions about the society and the existing gender relations therein. By use of ethnographic study, it is concluded that in the community of Megala Kalyvia the “game” of constructing the gender identity is “played” from both genders, in all ages, through all levels. Furthermore, is “played” in the social structures, and in the dance events. It is a diachronic “game” that is “played” in a synchronic way, in which the gender roles are interweaved, reconstructed, negotiate, transform, and adjust the gender “game” in the dancing and social cases. A gender “game” where such as genders dance in the dance and ritual occasions, so their roles “dance”, and affirm or doubt the roles of power and the social conventions. Their dance, as a structured activity, consist the field of this “game”.

Οι κινητοποιήσεις του 19ου αιώνα και οι κοινωνικο-οικονομικές ανακατατάξεις του 20ου ώθησαν την ανθρωπολογία να στραφεί στη διερεύνηση των έμφυλων σχέσεων και στην ενασχόληση με το γυναικείο ζήτημα. Η μελέτη της έμφυλης ταυτότητας, ως κοινωνική κατασκευή, τοποθετείται στο ευρύτερο πλαίσιο της αναστοχαστικής ανθρωπολογίας που έχει σχέση με τη πολιτισμική και κοινωνική κατασκευή της ταυτότητας, δηλαδή του κονστρουκτιβισμού. Υπό το πρίσμα της προαναφερόμενης θεωρίας, ο χορός αντιμετωπίζεται ως σύμβολο και πεδίο ανάγνωσης των έμφυλων σχέσεων ή εντάσσεται στο πλαίσιο των χορευτικών γεγονότων, η μελέτη των οποίων αναδεικνύει τις έμφυλες πρακτικές και διαφορές σε παράλληλη αναφορά με τις κοινωνικές πρακτικές της εορταστικής και καθημερινής ζωής. Σκοπός της εργασίας είναι η μελέτη του χορού και των χορευτικών γεγονότων ως κεντρική δραστηριότητα και ‘τόπων’ όπου λαμβάνουν χώρα και αντανακλούν πολύπλοκες μορφές κοινωνικής και πολιτικής δράσης στην κοινότητα των Μεγάλων Καλυβίων Τρικάλων. Ειδικότερα, χρησιμοποιώντας το χορό και τα χορευτικά γεγονότα ως σκοπό και ερμηνευτικό εργαλείο, η εργασία αυτή στοχεύει στην κατανόηση της επιτέλεσής τους ως πεδίων στα οποία οι κάτοικοι της κοινότητας διαπραγματεύονται – μέσα από τη δράση τους, διαχρονικά και συγχρονικά – την κοινωνική κατασκευή της έμφυλης ταυτότητας, το «παιχνίδι» εξουσίας ανάμεσα στα φύλα και τις κοινωνικο-πολιτικές διακρίσεις, επιδρώντας και μεταβάλλοντας τις δομές της συγκεκριμένης κοινότητας.Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με την εθνογραφική μέθοδο και βασίστηκε στη χρήση πρωτογενών και δευτερογενών πηγών. Οι πρωτογενείς πηγές αφορούν στα δεδομένα που συλλέχθηκαν κατά την επιτόπια έρευνα με τη μορφή της συνέντευξης σε συνδυασμό με τη συμμετοχική παρατήρηση. Στη συμμετοχική παρατήρηση χρησιμοποιήθηκε η ποιοτική μέθοδος, η οποία αφορά μικρής κλίμακα έρευνα σε συγκεκριμένα άτομα, τα οποία επιλέχθηκαν από τον ερευνητή ως πληροφορητές και τους οποίους αποτέλεσαν οι κάτοικοι της συγκεκριμένης κοινότητας.Για την ανάλυση και την ερμηνεία των εθνογραφικών δεδομένων ακολουθείται η θεωρητική οπτική της κοινωνικής κατασκευής της έμφυλης ταυτότητας υπό τους αναλυτικούς όρους της ‘ηγεμονίας’, της ‘εξουσίας’-‘δύναμης’, της ‘κοινωνικής πρακτικής’, της ‘κοινωνικής δράσης’ και του ‘χορευτικού γεγονότος’. Παράλληλα, η ανάλυση και ερμηνεία του χορού στηρίζεται στη μεθοδολογική οπτική και αναλυτική πρακτική της Hanna (1988), σύμφωνα με την οποία για την εξαγωγή συμπερασμάτων που αφορούν στην κοινωνία και τις έμφυλες σχέσεις που τη διέπουν, πρέπει να ληφθούν υπόψη ο χορός και οι χορευτικές πρακτικές, εφόσον συνιστούν πεδία ανάδειξης και διαχείρισης των έμφυλων σχέσεων και των τοπικών κοινωνικών δομών. Σύμφωνα με τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι στην κοινότητα των Μεγάλων Καλυβίων το «παιχνίδι» κατασκευής της έμφυλης ταυτότητας «παίζεται» από όλα τα φύλα, σε όλες τις ηλικίες, και σε όλα τα επίπεδα. Επίσης, «παίζεται» στις κοινωνικές δομές, καθώς και στα χορευτικά γεγονότα. Πρόκειται για «παιχνίδι» διαχρονικό που «παίζεται» στη συγχρονία, στο οποίο οι έμφυλες σχέσεις διαπλέκονται, ανακατασκευάζονται, διαπραγματεύονται, και μετασχηματίζονται, προσαρμόζοντας το έμφυλο «παιχνίδι» στις εκάστοτε κοινωνικές και χορευτικές συνθήκες. Ένα έμφυλο «παιχνίδι», όπου όπως τα φύλα χορεύουν στις χορευτικές και εθιμικές παραστάσεις, έτσι και οι ρόλοι τους «χορεύουν» αντίστοιχα, επικυρώνοντας ή αμφισβητώντας τους ρόλους εξουσίας και τις κοινωνικές συμβάσεις. Ο χορός τους, ως δομημένη δραστηριότητα, συνιστά το πεδίο άσκησης αυτού του «παιχνιδιού».