Η αγροικία στη θέση Τρία Πλατάνια του Νομού Πιερίας: συμβολή στη μελέτη της αρχαίας αγροικίας

Abstract

The theme of this thesis deals with the archaeological material that came from the excavationof a farmhouse of the Hellenistic period, found in the late 1990s, in Platamonas, in South Pieria at "TriaPlatania". The thesis examined the excavated place overall, based on archaeological evidence andarchaeological relevance in order to reconstruct the human activity of the past in this region. It is asynthetic work which examined the architectural form of the buildings and the findings, thearchaeobotanical and archaeozoological data were reclaimed, as well as the inscriptions and ancientliterary sources and finally it was attempted to integrate the archaeological data in the historical, sociopolitical and social context of this era in the region, and generally in Macedonia.At the beginning of the study there is a summary addressing the theme of the ancientfarmhouse, raising issues concerning the housing in the countryside in ancient times, both inMacedonia and the rest of Greece. Subsequently the main topic of the thesis, which is the primarymaterial of the study, deals with the farmhouse in "Tria Platania". Here, we systematically conclude,taking into account the available data, in the architectural form of the farmhouse and the interpretation of the use of spaces. The thesis concludes with the summary of the fourth part, entitled "Economy and Society", which attempted to synthetically draw conclusions from the analysis of the archaeological material that had preceded.According to the conclusions of the study, the farmhouse in "Tria Platania" is a large,autonomous entity, which is based on mixed agricultural-livestock and artisanal activities. Thecultivation in the farmhouse was focused on the so-called Mediterranean triad - cereals, viticulture and olive farming - accompanied by moderate intensity stockbreeding and well developed weavingproduction. The small-scale ceramic production observed in the farmhouse is associated withhousehold use, but could also have been put in the local market. The farmhouse served in theproduction of agricultural surplus that was being commercially put in the local market.Furthermore, the question concerned farmhouse enabled to address issues on the political,economic and social structures of the Macedonian society. The conclusions drawn, support a sociopolitical organization that strengthened the economy on two levels, local-regional and state. The macroeconomics of Macedonia could be achieved through the development of microeconomics of cities and regions.As far as politics is concerned, it has been observed that the social, economic and politicalinterdependence, highlighted by the present study, between the city of Heraklion and the questionconcerned farmhouse indicates an administrative model which is similar -always under the aegis ofroyal authority- to an administration method with many democratic elements. In conclusion, I have to mention that during the Hellenistic period, a similar administrative model might be found in otherMacedonian cities with isolated farmhouses in their territory. The systematic study of the farmhouses of the Macedonian countryside in the future, may confirm the conclusion above, but in any case, it will prove extremely beneficial to research.

Το θέμα αυτής της διατριβής πραγματεύεται το αρχαιολογικό υλικό που προήλθε από την ανασκαφή μίας αγροικίας των ελληνιστικών χρόνων που αποκαλύφθηκε, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, στον Πλαταμώνα στη νότια Πιερία, στη θέση «Τρία Πλατάνια».Στην διατριβή εξετάστηκε η ανασκαμμένη θέση συνολικά, με βάση τις αρχαιολογικές μαρτυρίες και την αρχαιολογική συνάφεια με σκοπό να ανασυντεθεί η ανθρώπινη δραστηριότητα του παρελθόντος στη συγκεκριμένη περιοχή. Πρόκειται για μια συνθετική εργασία στην οποία εξετάστηκε η αρχιτεκτονική μορφή των κτισμάτων και τα ευρήματα, αξιοποιήθηκαν παραγωγικά τα αρχαιοβοτανολογικά και ζωοαρχαιολογικά δεδομένα, όπως επίσης οι επιγραφικές μαρτυρίες και οι αρχαίες φιλολογικές πηγές και τέλος επιχειρήθηκε η ένταξη των αρχαιολογικών δεδομένων στο ιστορικό, οικονομικό-πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο αυτής της εποχής στη συγκεκριμένη περιοχή, και γενικότερα στη Μακεδονία.Στην αρχή της μελέτης γίνεται μια συνθετική πραγμάτευση του θέματος της αρχαίας αγροικίας και θίγονται ζητήματα που αφορούν στην κατοίκηση της υπαίθρου στην αρχαιότητα τόσο για την περιοχή της Μακεδονίας όσο και για τον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο. Εν συνεχεία το κύριο θέμα της διατριβής που αποτελεί το πρωτογενές υλικό της μελέτης, ασχολείται με την αγροικία στα «Τρία Πλατάνια». Εδώ,συστηματικά καταλήγουμε αξιοποιώντας τα διαθέσιμα στοιχεία, στην αρχιτεκτονική μορφή της αγροικίας και στην ερμηνεία της χρήσης των χώρων.Η διατριβή ολοκληρώνεται με το ανακεφαλαιωτικού χαρακτήρα τέταρτο μέρος, με τίτλο:«Οικονομία και Κοινωνία», όπου επιχειρείται με συνθετικό τρόπο η εξαγωγή συμπερασμάτων από την ανάλυση του αρχαιολογικού υλικού που έχει προηγηθεί.Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, η αγροικία στα «Τρία Πλατάνια» αποτελεί μια μεγάλη, αυτόνομη, οικονομική μονάδα, η οποία στηρίζεται σε μεικτές γεωκτηνοτροφικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες. Η καλλιέργεια στην αγροικία προσανατολιζόταν γύρω από την λεγόμενη μεσογειακή τριάδα – δημητριακά, αμπελοκαλλιέργεια, και ελαιοκαλλιέργεια – συνοδευόμενη από την μέτρια σε εντατικότητα κτηνοτροφία και την αρκετά αναπτυγμένη υφαντουργία. Η μικρής κλίμακας κεραμική παραγωγή που παρατηρείται στην αγροικία συνδέεται με οικιακή χρήση, που ενδεχομένως όμως να διοχετευόταν εμπορικά και σε τοπικό επίπεδο. Η αγροικία λειτουργούσε ως παραγωγός αγροτικού πλεονάσματος που διοχετευόταν μέσω του εμπορίου σε τοπική κλίμακα.Παράλληλα, η υπό εξέταση αγροικία έδωσε τη δυνατότητα να θιγούν ζητήματα σχετικά τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές της μακεδονικής κοινωνίας. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν, στηρίζουν μια κοινωνικό-πολιτική οργάνωση που ενισχύει την οικονομία σε δύο επίπεδα, σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο και σε κρατικό. Η μακροοικονομία της Μακεδονίας θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης της μικροοικονομίας των πόλεων και των περιφερειών τους.Από πολιτική σκοπιά παρατηρείται ότι η κοινωνική, οικονομική και πολιτική αλληλεξάρτηση, που ανέδειξε η παρούσα μελέτη, ανάμεσα στην πόλη του Ηρακλείου και την υπό εξέταση αγροικία,υποδεικνύει ένα διοικητικό μοντέλο το οποίο προσιδιάζει -υπό την αιγίδα πάντα της βασιλικής εξουσίας- σε έναν τρόπο διοίκησης με αρκετά δημοκρατικά στοιχεία. Συμπερασματικά αναφέρω ότι, κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, ένα παρόμοιο διοικητικό μοντέλο πιθανόν να απαντά και σε άλλες μακεδονικές πόλεις που στη επικράτειά τους βρίσκονται απομονωμένες αγροικίες. Η συστηματική μελέτη των αγροικιών της μακεδονικής υπαίθρου, στο μέλλον, πιθανόν να επιβεβαιώσει το παραπάνω συμπέρασμα, αλλά σε κάθε περίπτωση, θα αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμη για την έρευνα.