Οι θεολογικές έριδες κατά την περίοδο του 4ου-6ου αιώνος μέσα από τα αγιολογικά κείμενα για τους αγίους της πρωτοβυζαντινής περιόδου

Abstract

In this study came from the beginning as objective the emergence of those elements of the texts of the lives of the Church’s Holy Saints, competent to serve the training of readers on the content of the faith of the Orthodox Church. This systematic process shows the high theological value of hagiographical texts and comes to reveal, many of them for the first time, as important texts of the Orthodox tradition, monuments of the church who marches while purifying from evil to perfection of man and of the world in Christ.While processing the subject, it was ascertain and proven that the hagiological texts - testimonies of the lives of human beings whose communion with the Church made them partakers of the holiness of the Triune God - have an unquestionable value in this matter. Holiness, as a result of the communion with God, does not distance from the objective which is proper faith and life. In the hagiological texts we rarely encounter - extensive though more condensed - reports of heresies and schisms with which the biographed Saint encountered. Despite the time-specified character of our research (4th-6th century AD.) and given the plurality of problems arose during that period, we can painlessly conclude that the reader of the documented texts of the lives of the Holy Saints contacts a wide range of the theological and the ecclesiastical issues that mattered during the Saint’s era. It also became clear that, while it can be verified that the hagiological texts are not dogmatic, they can be integrated and often act as parts of the anti-heretic Christian literature.

Η έως τώρα μελέτη των θεολογικών ερίδων, ως προς τους πρώτους και πλέον κρίσιμους για την ιστορία του Χριστιανισμού αιώνες, μπορεί να θεωρηθεί, ως πολύ ικανοποιητική αν όχι ως επαρκέστατη. Η Εκκλησιαστική Ιστορία και η Πατρολογία, σε συνδυασμό με το Κανονικό Δίκαιο, μας έχουν δώσει μία σχεδόν πλήρη εικόνα και των προσώπων και των γεγονότων, ενώ η Ιστορία των Δογμάτων, έχει ερευνήσει και ερμηνεύσει σε βάθος, ως ζωντανές μαρτυρίες - διατυπώσεις της πίστης των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων της Εκκλησίας, τα δογματικά κείμενα των Συνόδων, είτε όταν αυτά στοχεύουν στην ομολογία αυτής της πίστης, είτε όταν στοχεύουν στην απόρριψη των αιρέσεων. Αφορμώμενοι εξάπαντος από τη θέση ότι η διατύπωση του περιεχομένου της πίστεως έπεται της εν Εκκλησία μυστηριακής εμπειρίας ζωής των πιστών και αποδεχόμενοι τα αγιολογικά κείμενα ως ευρείας διάδοσης μαρτυρίες αυτής της ζωής εξετάζουμε για πρώτη φορά συστηματικά τις θεολογικές έριδες από την άποψη της Αγιολογίας. Επιδιώκουμε, να χρησιμοποιήσουμε τα σχετικά με τους Βίους των αγίων της Εκκλησίας κείμενα, ως πηγαίο υλικό, για τη μελέτη της προσπάθειας που κατέβαλλε αυτή στην εξαιρετικά κρίσιμη πρωτοβυζαντινή περίοδο να διαφυλάξει την απειλούμενη από αλλοιώσεις, μέσω ερίδων, σχισματικών κινήσεων και αιρέσεων, πίστη της. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της δικής μας σπουδής είναι διπλό. Αφ’ ενός είναι, να διερευνηθεί και να αναδειχθεί η αντανάκλαση των εκάστοτε θεολογικών ερίδων, που παρουσιάσθηκαν ως ρήγματα στο εκκλησιαστικό σώμα μεταξύ των 4ου και 6ου μ.Χ. αιώνων στα σύγχρονά τους πρόσωπα, των οποίων η Εκκλησία διακήρυξε την αγιότητα, όπως αυτή η αντανάκλαση καταγράφηκε στα κείμενα που διασώζουν τους βίους τους και αφ’ ετέρου, να διερευνηθούν αυτά καθεαυτά τα κειμενικά μνημεία, οι ίδιες οι πηγές. Η έρευνα αυτή, συμβάλλει στη διερεύνηση της αξίας των Βίων των αγίων ως κειμένων που προέρχονται από την Εκκλησία και ομολογούν την πίστη της και καλύπτει το κενό της συστηματικής, ανά αφορμή και ζητούμενο, ανάδειξης των κειμένων της αντιαιρετικής πρωτοβυζαντινής αγιολογικής γραμματείας. Με τον τρόπο αυτό συμπληρώνεται με τις αγιολογικές, το πλήθος των άλλων θεολογικών πηγών, που αφορούν στην περίοδο των μεγάλων εκκλησιαστικών ερίδων από τον 4ο έως τον 6ο μ.Χ. αιώνα, πιο συγκεκριμένα έως και των θεμάτων που απασχόλησαν τις εργασίες της 5ης Οικουμενικής Συνόδου.