Το ελληνικό θέατρο για ανήλικους θεατές στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα

Abstract

Τhe purpose of this thesis, entitled "The Greek Theatre for young audiences in the last quarter of the 20th century", is to be a spatiotemporal and methodological examination survey and a way of promoting specific morphosyntactic, aesthetic, communicative and semiotic features of the dramaturgy produced by adult professionals authors to be "consumed" by juveniles during the most prolonged period of smooth and stable democratic political life in the modern Greek history.The ultimate goal is to draw conclusions about the evolutionary course of theater for young audiences after 1972 and the synthesis of a "history" of social representations, projections and parameters that determined the production and reception of this kind.Conceiving theatre as an "indicator" of historical reality, a vector of expressing art, a cultural ideological mechanism, a means of spreading values and concepts or a place of reviewing, transforming even creating identities, is being examined the dialectic connection among the dramatic text and the historical, socio-political and cultural life during the post-dictatorship period.Specifically, the research is focused on the examination of three basic functions of the theatrical communication scheme: the dramatic text (as the message), the playwright (as the producer-transmitter) and the viewer (as the implied recipient).Towards this direction, it was considered as necessary an interdisciplinary, synthetic, comparative character approach of intra- and inter-textual parameters and their interaction with intra- and inter-social data.For the examination of the dramatic texts, they were implemented a number of methodological tools and typologies that ensured not only the multiperspectival approach of the research sample but also the avoidance of misrepresenting the findings that may arise. Among others they are mentioned: the semiotic Dramatic Model of "acting forces" by A.J. Greimas, the "narrative" model of G. Genette and the typologies of Th. Grammatas regarding the "educational" standards in theater for children and young people.The results were presented within the historical / social frame, revealing the reasons why theatre for young audiences is modernized and is being accepted in the consciousness of the Greek society as a cultural performance with undeniable value and contribution to the spiritual, moral, aesthetic and cultural development of future adult citizens.The constant alteration of the facets of both the author and the implied spectator, confirms the interactive relationship between theater-reality, and the timelessness of the ambivalence with which society treats childhood / adolescence and the kind of theatre that appeals to it. It is endorsed the research case that Theater for young audiences is a "cultural construction" of adults, however, the discussion regarding the "function" and "mission" is not going to stop as people and societies will be transformed within time.

Η διδακτορική διατριβή με τίτλο «Το ελληνικό Θέατρο για ανήλικους θεατές στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα», συνιστά μία εστιασμένη χωροχρονικά και μεθοδολογικά έρευνα εξέτασης και ανάδειξης των ιδιαίτερων μορφοσυντακτικών, αισθητικών, επικοινωνιακών και σημασιολογικών γνωρισμάτων της δραματουργίας που παράγεται από ενήλικες επαγγελματίες δημιουργούς της λογοτεχνίας και του δράματος για να «καταναλωθεί» από ανηλίκους κατά τη διάρκεια της πιο παρατεταμένης περιόδου ομαλού και σταθερού δημοκρατικού πολιτικού βίου στην νεοελληνική ιστορία. Απώτερος στόχος, η εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων για την εξελικτική πορεία του Θεάτρου για ανήλικους θεατές μετά το 1972 και τελικά, η σύνταξη μίας «ιστορίας» για την εν λόγω θεατρική κατηγορία ή μίας «ιστορίας» των κοινωνικών αναπαραστάσεων, των προβολών που διατίθενται και των παραμέτρων που προσδιόρισαν την παραγωγή και την πρόσληψη του είδους.Αντιλαμβανόμενοι το θέατρο ως “δείκτη” της ιστορικής πραγματικότητας, όχημα καλλιτεχνικής έκφρασης, ως πολιτιστικό ιδεολογικό μηχανισμό, μέσο διάδοσης πολιτισμικών αξιών και εννοιών σε ευρύτερα κοινά ή τόπο κριτικής, μετάπλασης ή και δημιουργίας ταυτοτήτων, διερευνάται η διαλεκτική σχέση του δραματικού κειμένου ως πρότυπου για μία επαγγελματική θεατρική παράσταση με το ιστορικό, κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι της μεταπολιτευτικής περιόδου. Ειδικότερα, η έρευνα επικεντρώθηκε στην εξέταση τριών βασικών λειτουργιών του θεατρικού επικοινωνιακού σχήματος: του δραματικού κειμένου (ως μήνυμα), του συγγραφέα (ως παραγωγού-πομπού) και του θεατή (ως εννοούμενου αποδέκτη).Στην κατεύθυνση αυτή, κρίθηκε αναγκαία μία διεπιστημονική, συνθετική, συγκριτολογικού χαρακτήρα προσέγγιση ενδο- και δια-κειμενικών παραμέτρων και της αλληλεπίδρασής τους με ενδο- και δια-κοινωνικά δεδομένα. Για την εξέταση των δραματικών κειμένων αξιοποιήθηκαν μια σειρά έγκυρων μεθοδολογικών εργαλείων και τυπολογιών που διασφάλισαν όχι μόνο την πολυπρισματική προσέγγιση του ερευνητικού δείγματος, αλλά και την αποφυγή κινδύνων παραποίησης ή υποκειμενοποίησης των πορισμάτων που ελλοχεύουν κατά τη χρησιμοποίηση μίας μεθόδου. Μεταξύ άλλων αναφέρονται: το σημειωτικό Δραματικό Μοντέλο των «δρώσων δυνάμεων» του A.J. Greimas, το «αφηγηματικό μοντέλο» του G. Genette και οι τυπολογίες του Θ. Γραμματά για τα «αξιακά» και «παιδαγωγικά» πρότυπα στο Θέατρο για παιδιά και νέους. Τα συναγόμενα αποτελέσματα προβλήθηκαν στο ιστορικο/κοινωνικό πλαίσιο αναφοράς προς επαλήθευσή τους αποκαλύπτοντας τους λόγους και τους τρόπους με τους οποίους το Θέατρο για ανήλικους θεατές εκσυγχρονίζεται και καταξιώνεται στη συνείδηση της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτείας ως πολιτιστική επιτέλεση με αδιαμφισβήτητη πλέον αξία και συμβολή στην πνευματική, ηθική, αισθητική και πολιτιστική καλλιέργεια των μελλοντικών ενήλικων πολιτών. Η συνεχής μετάλλαξη των όψεων τόσο του συγγραφέα, όσο και του εννοούμενου θεατή, επιβεβαιώνει τόσο την αμφίδρομη σχέση θεάτρου-πραγματικότητας, όσο και τη διαχρονικότητα της αμφιθυμικότητας με την οποία η κοινωνία αντιμετωπίζει την παιδική/νεανική ηλικία και το θέατρο που απευθύνεται σε αυτήν. Προσεπικυρώνεται κατ΄ αυτό τον τρόπο, η ερευνητική υπόθεση ότι το Θέατρο για ανήλικους θεατές αποτελεί πράγματι μία “πολιτιστική κατασκευή” των ενηλίκων, η συζήτηση για τη “λειτουργία” και την “αποστολή” της οποίας δεν πρόκειται να σταματήσει όσο οι άνθρωποι και οι κοινωνίες θα μετασχηματίζονται μέσα στο χρόνο.