Το παιδί, η πόλη, το παιχνίδι: μια πολυφωνική βιογραφία

Abstract

In this research, the “child”, the “city”, and the concept of “play” are regarded upon as three distinct realities, which, despite the fact that are concurrently three distinct “subjects” pertaining to their own academic fields, need to be placed under a new set of relations, in order to avoid being subordinated one to the other, as it has often been the case in previous “interdisciplinary” approaches. On the other hand, this study is also an inquiry on how we can “use” bibliographical references and prime material from field research while giving both of them their own integrity. These issues enriched the research which started off as an investigation of the child–city relationship, by means of a field research in which children were asked upon to use photography in order to portray their view of the urban environment; they led to the constitution of a triple research subject, the Spielraum, which brings together “Child, City and Play”. The dissertation takes the form of a polyphonic biography of Spielraum, in a narrative that does not try to prove a research hypothesis but rather show the “interilluminating” (to use Mikhail Bakhtin’s term) dialogue between Spielraum and the characters that have influenced it. Consisted of six independent essays, it examines the notion of childhood in the fields of city theory and design; it traces the urban / spatial perspectives in pedagogical discourses; it emphasizes on the elements of “the child” and on “play” in the biographies of the characters that have been its influences. It aims to, albeit diagrammatically, de/pre-scribe an “other” world, the possibility of which is more distant today, in our assumingly “child-centered” era, than probably ever before: a world in which the spirit of play, of freedom, of creativity, exiled from the functionalistic production of the city, will acquire its own space; where the city will be designed for children, because “if cities are not meant for children, they are not cities”, to use the words of Aldo van Eyck; and where Architecture will be serving Man, so humiliatingly called “user”, and will be collaborating with pedagogy to make new values and new principles come to light, following Henri Lefebvre’s saying, that “there can be no different society without a different space”.

Πώς μπορούμε να μιλήσουμε για τρεις διακριτές έννοιες, ορίζοντάς τες, ταυτόχρονα, ως μία ολότητα; Πώς «μεταχειριζόμαστε» τις βιβλιογραφικές αναφορές και το πρωτογενές υλικό μιας έρευνας πεδίου δίνοντας και στα δύο τη δική τους αυτοτέλεια; Τα ερωτήματα αυτά εμπλούτισαν την έρευνα, που ξεκίνησε από μια διερεύνηση της σχέσης του παιδιού με την πόλη με μέσο τη φωτογραφία, οδηγώντας την στη συγκρότηση ενός τριπλού ερευνητικού υποκειμένου, που ονομάζεται «παιδί, παιχνίδι, πόλη»: πρόκειται για το Spielraum, έννοια που εκφράζει την τριπλότητα αυτή. Η διατριβή μετασχηματίστηκε σε ένα κείμενο βιογραφικό, μια αφήγηση που δεν προσπαθεί να αποδείξει μια υπόθεση εργασίας αλλά να αναδείξει την πολυφωνικότητα των χαρακτήρων που επηρεάζουν το υποκείμενο. Αποτελούμενη από έξι αυτοτελή δοκίμια, εξετάζει την παιδική ηλικία στις αφηγήσεις της πόλης και του σχεδιασμού· ανιχνεύει τις πολεοχωρικές επεκτάσεις στον παιδαγωγικό λόγο· αναδεικνύει το «παιδί» και το «παιχνίδι» στις βιογραφίες των χαρακτήρων στους οποίους βασίζεται. Στόχος είναι η, έστω διαγραμματική, περι-γραφή ενός «άλλου» κόσμου, η πιθανότητα του οποίου, παρά την υποτιθέμενη «παιδοκεντρική» αντίληψη του σήμερα, μοιάζει να απομακρύνεται ίσως περισσότερο από οποτεδήποτε άλλοτε: ενός κόσμου όπου το πνεύμα του παιχνιδιού, της ελευθερίας και της δημιουργικότητας, εκδιωγμένο σήμερα από την ορθολογιστική παραγωγή της πόλης, θα αποκτήσει τον δικό του χώρο· όπου η πόλη θα σχεδιάζεται για τα παιδιά, γιατί «αλλιώς δεν μπορεί να λέγεται πόλη», με τα λόγια του Άλντο βαν Άικ· και όπου ο σχεδιασμός θα υπηρετεί τον άνθρωπο, που τόσο υποτιμητικά ονομάζεται «χρήστης», και θα συνεργάζεται με την παιδαγωγική για να αναδειχτούν νέες αρχές και νέες αξίες, ακολουθώντας τη ρήση του Ανρί Λεφέβρ: «δεν μπορεί να υπάρξει διαφορετική κοινωνία χωρίς διαφορετικό χώρο».