Η ησυχαστική πνευματικότητα στο έργο του Νικοδήμου του Αγιορείτη

Abstract

During the research progress and the writing of the thesis the following points were highlighted:The theological presuppositions and the principles of the spirituality which constituted the basis of the approach of hesychastic spirituality were clearly defined.The theological criteria of hesychastic spirituality were highlighted.The clear hesychastic orientation of Nicodemus’ spirituality is clearly presented.The similarities of the spiritual environment of the 14th century to Nicodemus’ era are identified.Furthermore, it was mentioned that the hesychastic spirituality, both in the 14th century and during the time of Nicodemus, inspired the Orthodox to build the unity, the sustainability and the surest spiritual criteria of the spiritual life.The similarities of the primary causes of the hesychast controversy and the “Kollyvades” controversy were identified. Also noted were the similarities of the treatments of those controversies according to the criteria of hesychastic spirituality.It was emphasized that Nicodemus was a leader in hesychastic spirituality and the exponent of the patristic tradition of his time.The teaching of Nicodemus regarding the ethical life of the Christian, the value of attending church services, and the ethos of the faithful in the Church were highlighted. It is also pointed out how the “natural” (“Φυσική”) teaching, through the keeping of the divine commandments and the practice of the virtues, leads people to the divine experience and the “theoria.”According to Nicodemus, the spiritual life has the same criteria for all Christians, whether they be bishops, priests, monks or laymen.The criteria of hesychastic spirituality, which constitute the safe preconditions for spiritual progress and all the stages of the spiritual life, are analyzed. Moreover, it is noted that the “askesis” in the context of hesychastic spirituality is a dynamic effort toward spiritual perfection.The value of Confession as the completion of repentance (through the advice of the priests) is stressed. “Askesis” is approached as the spiritual pedagogy which leads to treatment.An integrated approach is presented regarding Nicodemus’ teaching concerning common prayer as well as individual prayer, noetic prayer as well as prayer of the heart. The value of repentance, confession and prayer is emphasized as a means of purification which leads to union with God.Purification is identified as the precondition of “enlightenment” and the experiential knowledge of God (Deification).The connection between “praxis” and “theoria” in the Church is investigated, as it is depicted by Nicodemus through the hesychatic criteria.It is analyzed how the practical virtues are completed by the “psychic” and “noetic,” leading to the “theoretical.”Nicodemus’ reference to two kinds of theory—“according to imposition” and “according to acceptence”—is presented. The teaching is presented that with Baptism, Chrismation, and Holy Communion, the faithful are given spiritual guidance for their life. Also, it is noted that the grace of the sacraments is activated through the work of the virtues.It is also emphasized that the mystery of the Eucharist, according to the hesychastic approach, is the spiritual food that cleanses, sanctifies and unites with God.It is confirmed that Nicodemus’ translations of foreign-language works are adjusted according to Orthodoxy, in agreement with the criteria and the theological presuppositions of the hesychastic controversy.In the framework of hesychastic spirituality, Nicodemus created and used hymnographical and hagiographical texts, creating the appropriate liturgical vehicle for the spiritual re-generation of his time.The direct correlation between hesychastic spirituality and the Neo-Martyrs is noted, both during their preparation to martyrdom and their veneration after it.Also highlighted is Nicodemus’ permanent encouragement for ongoing study of spiritual works and the lives of the saints in order to enhance the “spiritual battle.”It is noted that Nicodemus combined traditional hesychasm with the secular knowledge of his time.Finally, Nicodemus’ understanding of hesychastic spirituality is shown from contemporary theology, which has made him a very popular saint in our time.

Kατά την ερευνητικά διαδικασία, την επεξεργασία και την συγγραφική δραστηριότητα αναδείχθηκαν τα παρακάτω σημεία πρωτοτυπίας:Ορίστηκε με σαφήνεια η έννοια, οι θεολογικές προϋποθέσεις και αρχές της πνευματικότητας που αποτέλεσε την βάση της προσέγγισης της έννοιας της ησυχαστικής πνευματικότητας.Αναδείχθηκαν τα θεολογικά κριτήρια της ησυχαστικής πνευματικότητας.Αποδεικνύεται ο καθαρά ησυχαστικός προσανατολισμός της πνευματικότητας του Νικοδήμου.Εντοπίστηκαν και επεξεργάστηκαν οι ομοιότητες στο πνευματικό περιβάλλον και τις συνθήκες του 14ου αιώνα με την εποχή του Νικοδήμου.Επίσης αναδείχθηκε πως η ησυχαστική πνευματικότητα τόσο τον 14ο αιώνα όσο και τη εποχή του Νικοδήμου ενέπνευσε τους ορθοδόξους οικοδομώντας την ενότητα, την βιωσιμότητα και το ασφαλέστατο πνευματικό κριτήριο της πνευματικής ζωής. Εντοπίστηκαν οι ομοιότητες στις κύριες αιτίες της ησυχαστικής έριδας και της έριδας των κολλυβάδων όπως και ομοιότητες στην αντιμετώπιση σύμφωνα με τα κριτήρια της ησυχαστικής πνευματικότητας.Αποδείχθηκε πως ο Νικόδημος ήταν πρωτοπόρος στην ησυχαστική πνευματικότητα και εκφραστής της πατερικής παράδοσης στην εποχή του.Αναδείχτηκε η διδασκαλία του Νικοδήμου σχετικά με την ηθική ζωή του χριστιανού και η αξία του εκκλησιασμού, όπως και το ήθος των πιστών μέσα στην Εκκλησία.Επίσης εντοπίστηκε πως η φυσική διδασκαλία μέσα από την τήρηση των εντολών και την εξάσκηση των αρετών οδηγεί στην στη θεία εμπειρία και στη θεωρία.Σύμφωνα με τον Νικόδημο η πνευματική ζωή έχει τα ίδια κριτήρια και αφορά όλους τους Χριστιανούς δηλαδή όλο το πλήρωμα της εκκλησίας είτε είναι Αρχιερείς, κληρικοί, μοναχοί ή λαϊκοί. Αναλύθηκαν τα κριτήρια της ησυχαστικής πνευματικότητας τα οποία αποτελούν τις ασφαλείς προϋποθέσεις πνευματικής προόδου για όλα τα στάδια πνευματικής ζωής.Επισημάνθηκε ότι η άσκηση στα πλαίσια της ησυχαστικής πνευματικότητας είναι μια δυναμική προσπάθεια για την πνευματική τελείωση. Τονίστηκε η αξία της Εξομολόγησης ως ολοκλήρωση της μετάνοιας μέσα από τις συμβουλές για τον πνευματικό και για τον μετανοούντα. Η άσκηση προσεγγίστηκε ως πνευματική παιδαγωγία που οδηγεί στη θεραπεία.Έγινε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της διδασκαλίας του Νικοδήμου σχετικά με την προσευχή τόσο την κοινή αλλά και την κατά μόνας νοερά και καρδιακή προσευχή.Εντοπίστηκε η αξία της μετάνοιας, της εξομολόγησης, της προσευχής ως μέσα κάθαρσης που οδηγούν στη ένωση με το Θεό.Αναδείχθηκε η καθαρότητα ως προϋπόθεση φωτισμού και εμπειρικής γνώσης του Θεού-Θέωσης.Ερευνήθηκε η σύνδεση της πράξης με θεωρία μέσα στην Εκκλησία όπως την αποτύπωσε ο Νικόδημος σύμφωνα με ησυχαστικά θεολογικά κριτήρια. Αναλύθηκε πως οι πρακτικές αρετές ολοκληρώνονται από τις ψυχικές και νοερές που οδηγούν στις θεωρητικές. Παρουσιάστηκε με σαφήνεια η αναφορά του Νικοδήμου στα δύο είδη θεωριών την κατ’ επιβολή και την κατά παραδοχή. Αναδείχθηκε ότι στο βάπτισμα, στο Χρίσμα με το Άγιο Μύρο και την Θεία Κοινωνία δίνονται πνευματικές κατευθύνσεις προς τους πιστούς για την μετά του μυστηρίου συμπεριφορά τους. Επίσης σημειώθηκε ότι με την εργασία των αρετών ενεργοποιείται η χάρη των μυστηρίων.Τονίστηκε το μυστήριο Θείας Ευχαριστίας σύμφωνα με την ησυχαστική προσέγγιση ως πνευματική τροφή που καθαρίζει, αγιάζει και ενώνει με τον Θεό.Επιβεβαιώθηκε οτι οι μεταφράσεις του Νικοδήμου ξενόγλωσσων έργων είναι ορθόδοξα προσαρμοσμένες σύμφωνα με τα κριτήρια και θεολογικές προϋποθέσεις της ησυχαστικής πνευματικότητας.Στα πλαίσια ησυχαστικής πνευματικότητας ο Νικόδημος δημιούργησε και χρησιμοποίησε υμνογραφικά και αγιολογικά κείμενα της Εκκλησίας δημιουργώντας το κατάλληλο λειτουργικό όχημα για την πνευματική αναγέννηση της εποχής τους. Αναδείχθηκε η άμεση σχέση της ησυχαστικής πνευματικότητας με τους νεομάρτυρες, τόσο κατά την προετοιμασία του μαρτυρίου όσο και μετά, με την τιμή των νεομαρτύρων.Τονίστηκε η μόνιμη σχεδόν παρότρυνση του Νικοδήμου προς το πληρώμα της Εκκλησίας για διαρκή μελέτη πνευματικών έργων, ακολουθιών βίων αγίων, για ενίσχυση στον πνευματικό αγώνα.Εντοπίστηκε ότι ο Νικόδημος συνδύασε τον παραδοσιακό ησυχασμό με την θύραθεν παιδεία και τις επιστημονικές γνώσεις της εποχής του.Επιπροσθέτως, ερευνήθηκε η κατανόηση της ησυχαστικής πνευματικότητας του Νικοδήμου από τη σύγχρονη θεολογία, γεγονός που τον κατέστησε ιδιαίτερα δημοφιλή άγιο στην εποχή μας.