Η θεραπεία των παθών και η οικείωση των αρετών κατά τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή

Abstract

The present PhD thesis entitled "The Therapy of Passions and the Assimilation of Virtues according to St. Maximus the Confessor" is the result of the author’s interest in the theology of the Church Fathers in general and especially in that of St. Maximus’, which he thoroughly studied during his undergraduate and graduate studies, theology that provides answers to the most sensitive issues of the Christian’s spiritual life and of the contemporary man. The choice of St. Maximus’ work is based on fact that the main themes of anthropology, of the spiritual life and of Christology, such as: the creation of man, the forefathers’ fall into sin – as the beginning of the spiritual and bodily passions, as well as the embodiment of God’s Logos – as the origin of the cure of the suffering man's psychosomatic diseases and of his deification, prevail in the works of the Confessor Saint. The purpose of the study is to describe in depth and analytically, according to the teaching of St. Maximus’, which the role of man in the world really is, what his nature is like when he is in communion with God and what happens when he voluntarily dissolves his connection with the Creator, how his psychosomatic powers work in each of the two cases, which the factors that destroy his communion with God and with his fellows are, or, on the contrary, which cultivate this relationship, how Christ the Saviour healed the human nature from the dirt of the psychosomatic sufferings and the corruption of death caused by them and, finally, how man can regain his lost health and return to the initial beauty. The main source of this study is the work of St. Maximus’, found in The Greek Patrology - Migne, vol. 90, 91 and 4. For a better argumentation and full research theme in this case (which, so far, has not been the aim of any researcher of the work of St. Maximus’), I relied on The Holy Scripture and on the rich patristic treasure, I made the best use of the vast bibliography in Greek and in other foreign languages which approach various topics of the theology of the Holy Father as well as the different variations presenting spiritual topics. The methodology followed in writing the thesis, allowed us to analyze, to compare and to emphasize the teaching of St. Maximus on our theme, enriching it with rich patristic references. The paper includes four chapters, each with specific subunits. The study was made in four directions: in the first chapter I studied the meanings of the terms of passion and virtue in the sense of ancient Greek philosophy, that of the patristic teaching as well as the philosophical foundation of the teaching of the Holy Father. In the second chapter I investigated what the primary health of human nature preceding the fall consists in, and the consequences of the disobedience our forefathers, Adam and Eve (psychosomatic passions). In the 3rd chapter I presented Christ as the only Healer of the sick human nature, and in the fourth chapter I presented concrete ways of man's spiritual recovery in Christ. I concluded that it is only in Christ that the man, wounded by sin, can find his true psychosomatic health, can gain immortality and touch deification. The cornerstone of salvation remains the authentic faith and the obedience to Christ manifested in obeying His commandments, in avoiding the passions which are contrary to his nature and in living virtuously, by which man participates, existentially, to the very death and resurrection of Christ, renewed sacramentally in Church.

Η παρούσα διατριβή με τίτλο: “Η θεραπεία των παθών και η οικείωση των αρετών κατά των άγιο Μάξιμο των Ομολογητή”, είναι καρπός του ενδιαφέροντος του συγγραφέα για τη θεολογία των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας γενικά και του αγίου Μαξίμου του Ομολογητή ειδικότερα, με την οποία ασχολήθηκε στις πανεπιστημιακές και μεταπτυχιακές του σπουδές και η οποία απαντά στα υψηλότερα προβλήματα της πνευματικής ζωής του χριστιανού, αλλά και του συγχρόνου ανθρώπου γενικότερα. η επιλογή του μεστού έργου του αγίου Μαξίμου θεμελιώνεται στο ότι τα κύρια θέματα της ανθρωπολογίας και της πνευματικής ζωής όπως: η δημιουργία του ανθρώπου, η πτώση του Αδάμ ως αρχή των ψυχοσωματικών παθών και η έλευση του Λόγου του Θεού στον κόσμο ως αρχή της ψυχοσωματικής θεραπείας του πονεμένου ανθρώπου, κυριαρχούν στα έργα του. Σκοπός της μελέτης είναι να περιγράψει σε βάθος και αναλυτικά, σύμφωνα με τη διδασκαλία του οσίου Μαξίμου, ποιος πραγματικά είναι ο ρόλος του ανθρώπου στον κόσμο, πώς είναι η φύση του όταν επιδιώκει την κοινωνία με το Θεό και τι συμβαίνει όταν ηθελημένα διαλύει το σύνδεσμο αυτό, πώς λειτουργούν οι ψυχοσωματικές του δυνάμεις στη μία ή στην άλλη περίπτωση, ποιοι είναι οι παράγοντες που καταστρέφουν την κοινωνία του με το Θεό και με τους συνανθρώπους ή καλλιεργούν τη σχέση αυτών, πώς θεράπευσε ο Σωτήρας Χριστός την ανθρώπινη φύση από το μολυσμό των φθοροποιών ψυχοσωματικών παθών και τελικά, πώς μπορεί ο άνθρωπος να ανακτήσει τη χαμένη ψυχοσωματική του υγεία και να επανέλθει στο αρχικό του κάλλος. Κύρια πηγή της παρούσας μελέτης είναι τα έργα του αγίου Μαξίμου, τα οποία βρίσκονται στην Ελληνική Πατρολογία του Migne τομ. 900, 910 και 40. Για την καλύτερη τεκμηρίωση και πληρέστερη διερεύνηση του θέματος –που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα σκοπός κάποιου άλλου ερευνητή των έργων του αγίου Μαξίμου -, στηριχθήκαμε στην Αγία Γραφή και στον πλούτο της αγιοπατερικής θεολογίας, αξιοποιήσαμε την πλούσια ελληνόγλωσση και ξενόγλωσση βιβλιογραφία πάνω σε διάφορα θέματα που αφορούν τη διδασκαλία του οσίου Μαξίμου, καθώς ποικίλες παραλλαγές που καταγράφουν και διασώζουν τα πνευματικά θέματα. Η μεθοδολογία που ακολουθήσαμε στη σύνταξη της εργασίας, μας επέτρεψε να αναλύσουμε, να συγκρίνουμε και να προβάλουμε τη διδασκαλία του αγίου Μαξίμου πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, εμπλουτίζοντάς την με πλούσιες πατερικές σχετικές αναφορές. Η εργασία περιέχει τέσσερα κεφάλαια με επιμέρους ενότητες το καθένα. Η έρευνα του θέματος έγινε προς τέσσερις κατευθύνσεις. Μελετήσαμε την έννοια των όρων πάθος και αρετή στην αρχαία φιλοσοφία και στην πατερική διδασκαλία, καθώς και το φιλοσοφικό υπόβαθρο του αγίου Μαξίμου. Στο δεύτερο κεφάλαιο διερευνήσαμε την πρωταρχική υγεία της ανθρώπινης φύσης, την αρχή των πνευματικών νοσημάτων, τα διάφορα είδη ψυχοσωματικών παθών, καθώς και τις επιπτώσεις αυτών για την ανθρώπινη φύσης. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάσαμε το Χριστό ως μοναδικό ιατρό της παθούσας ανθρώπινης φύσης, ενώ στο τέταρτο κεφάλαιο προβάλλαμε συγκεκριμένους τρόπους της εν Χριστώ πνευματικής εξυγίανσης του ανθρώπου. Καταλήξαμε δε, ότι μόνο εν Χριστώ μπορεί να ξαναβρεί ο πληγωμένος από την αμαρτία άνθρωπος της αληθινή του ψυχοσωματική υγεία, να κερδίσει την αθανασία και να οδηγηθεί στη θέωση. Βασική όμως προϋπόθεση της σωτηρίας του ανθρώπου πρέπει να είναι η γνήσια πίστη και υπακοή στο Χριστό, η έμπρακτη εφαρμογή των εντολών Του, ζώντας ενάρετα και μετέχοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο υπαρξιακά στο θάνατο και την ανάστασή Του, που εκτελούνται μυστηριακά μέσα στη Εκκλησία.