Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος: ίδρυση, συλλεκτική πολιτική και άλλες δράσεις (1882-1926)

Abstract

The aim of the present PhD is to explore the establishment and the development of the National and Historical Μuseum of the Historical and Ethnological Society of Greece. The National and Historical Museum was inaugurated in 1882 by a number of scholars who had interest in the collection of historical and ethnological material and objects with the scope of elucidating the middle and more recent history and philology. The hierarchy of the Society was dominated by academic, literature and military personalities as well as by civil servants.The founding of the museum, within the function of the Historical and Ethnological Society of Greece, coincides with the establishment of History and Folklore academic disciplines -in a similar way- in other European countries, the development of civil societies in Greece in the late nineteenth century, the reassessment of Byzantium and the acceptance of folklife as an integral part of national heritage. The building up of the permanent collection of the museum was formed after the successful exhibition of the Monuments of the “Sacred Struggle” of the 1821, which was organized by the Historical and Ethnological Society of Greece and took place in Athens, in the year 1884, in the building of the Polytechnic School in collaboration with another Society, the Philological Society “Parnassos”.In the frame of this research, an overview of the collecting policy of the museum between 1882-1926 was presented, based on the beliefs, the expectations and the motives of the Historical and Ethnological Society’s administration and of the donors’ decision to consign the historical relics in the museums’ care.The museum aimed to improve education of the general public concerning medieval and especially modern history and culture, to enhance national identity and to confirm the unbroken historical and cultural continuity of the nation down the centuries. In addition to the educational function of the museum, at the centre of the intentions of its founders was the promotion of other actions targeting to the development of national consciousness and the rescue and display of modern and contemporary history next to folk culture. Therefore, the society established a department of Manuscripts, a Library, and a scientific magazine. At the same time, the Society participated in ceremonial events, congresses, periodical exhibitions and erected monuments to commemorate great historical events and heroes as well. The museum was confirmed as the most spectacular repository of historical evidence of the Greek War of Independence of 1821 and that of Modern Greek History and Culture. Its establishment signaled the foundation onwards of more collections and museums dedicated to the folk tradition. However, none of the successor institutions collected, researched and disseminated information about historical evidence in such quantity, theme scale, and geographical and chronological diversity as the Historical and Ethnological Museum did.

Στόχος της εν λόγω διδακτορικής διατριβής είναι η σκιαγράφηση της ίδρυσης και της εξέλιξης του συγκεκριμένου μουσείου, στο πλαίσιο της ίδρυσης και της λειτουργίας της ΙΕΕΕ κατά το χρονικό διάστημα από το 1882 έως και το 1926. Η Εταιρεία συστάθηκε από μια ομάδα διανοουμένων με ενδιαφέρον για τη συγκέντρωση μνημείων και αντικειμένων με θέμα την ιστορία και την εθνολογία με σκοπό την προβολή της μεσαιωνικής και νεότερης ιστορίας και Φιλολογίας. Στα μέλη της Εταιρείας, που κατέχουν εξέχουσα θέση στη διοίκηση, συναντάμε ακαδημαϊκούς, λογοτέχνες, στρατιωτικούς και κρατικούς λειτουργούς.Το μουσείο αναπτύχθηκε το 1882–στο πλαίσιο της ίδρυσης και λειτουργίας της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος- σε μια εποχή κατά την οποία, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, γεννήθηκαν οι επαγγελματικές ιστορικές σπουδές και καθιερώθηκε η ιστορία ως επιστήμη, παράλληλα με την ανάπτυξη του επιστημονικού κλάδου της λαογραφίας, αναπτύχθηκαν οι ελληνικοί πολιτιστικοί σύλλογοι και επανεκτιμήθηκε η σημασία της Βυζαντινής περιόδου και αναγνωρίστηκε ο λαϊκός πολιτισμός ως αδιάσπαστο τμήμα της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο πυρήνας της συλλογής του μουσείου δημιουργήθηκε μετά την επιτυχημένη έκθεση των Κειμηλίων του Ιερού Αγώνα που έλαβε χώρα το 1884 στην Πολυτεχνική Σχολή στην Αθήνα σε συνεργασία με τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός». Στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής μελετήθηκε η συλλεκτική πολιτική του μουσείου κατά το χρονικό διάστημα από το 1882 έως και το 1926, με σκοπό να προσδιοριστούν οι αντιλήψεις, οι προσδοκίες και τα κίνητρα των ιθυνόντων της Εταιρείας και των δωρητών. Στόχος του μουσείου ήταν να βελτιώσει τις γνώσεις των επισκεπτών αναφορικά με τη μεσαιωνική και κυρίως την νεότερη και σύγχρονη ιστορία τον λαϊκό πολιτισμό, να ενισχύσει τη συγκρότηση της εθνικής ταυτότητας και να αναγνωρίσει την αδιάκοπη ιστορική και πολιτισμική συνέχεια του έθνους. Εκτός από το μουσείο στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων των ιθυνόντων της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος ήταν η προώθηση και άλλων δράσεων με σκοπό την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και τη διάσωση και προβολή της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας, όπως και του λαϊκού πολιτισμού. Για τον σκοπό αυτό η Εταιρεία, επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στην ανάπτυξη η ανάπτυξη βιβλιοθήκης και αρχείου ιστορικών εγγράφων, στην έκδοση του Δελτίου της, αλλά και στη συμμετοχή της σε επετειακούς εορτασμούς, συνέδρια, περιοδικές εκθέσεις και διεθνείς εκθέσεις, όπως και στην ανάρτηση αναμνηστικών πλακών κορυφαίων ιστορικών συμβάντων και ανδριάντων των αγωνιστών.Το μουσείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας αναγνωρίστηκε ως ο κατεξοχήν φορέας εναπόθεσης ιστορικών κειμηλίων του Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821 και της νεότερης ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Η ίδρυσή του οδήγησε στη διαμόρφωση μεταγενέστερων συλλογών και μουσείων αφιερωμένων στην καταγραφή του εν λόγω υλικού, Ωστόσο, κανένας μεταγενέστερος φορέας δεν επικεντρώθηκε με τόση φροντίδα στη μελέτη, αξιοποίηση και προβολή των ιστορικών δειγμάτων, σε τόσο μεγάλη ποσότητα και θεματική, γεωγραφική και χρονολογική κλίμακα και ποικιλία.