Στάσεις που προάγουν την υγεία, διατροφική συμπεριφορά και σχολική επίδοση των μαθητών: συγχρονική μελέτη σε μαθητές της 5ης και 6ης Δημοτικού και σε μαθητές λυκείου στην Ελλάδα

Abstract

The aims of the current PhD Thesis are a) to explore possible links between adherence to the Mediterranean Diet, excess body weight, energy balance behaviors, and academic performance in Greek primary schoolchildren and adolescents and b) to try to identify specific factors that could determine academic performance in this population.A total of 528, 10–12 years of age and 520 students, 15–18 years old, recruited from the four Departments of Primary and Secondary Education of Athens, participated in a cross-sectional study. Standard anthropometric measurements (weight, height and waist circumference) were also taken in both settings, overweight and obesity was defined using age and sex specific BMI cut-off points by the International obesity task force (IOFT), whereas abdominal obesity was defined using age and sex specific WC cut-off points derived from the Third National Health and Nutrition Examination Survey data (NHANES III).In the case of the primary school setting, students completed a specifically designed energy balance behaviours questionnaire, together with the KIDMED index, which evaluates the degree of adherence to the MeD. Levels of anxiety; self-esteem, body image and physical activity were also assessed using specific designed questionnaires. Socioeconomic characteristics were collected by a questionnaire administered to the parents of the participating children. Academic performance was assessed by the teacher, through a specifically designed, 5-scale questionnaire. In the case of the secondary school setting, a similar research protocol was applied with a few differences: a) disordered eating attitudes (EAT-26), as well as levels of smoking and alcohol consumption were also recorded b) academic performance of the students was assessed using the latest students' average score for all school subjects, c) socioeconomic characteristics were recorded by the students. The data, in both cohorts, was analysed by block stepwise regression analysis.The most important findings of the study are the following. In the case of the primary school children, adherence to the Mediterranean Diet (MeD), obesity, physical activity levels, hours of sleep, television viewing, global self-esteem levels, paternal and maternal education level, mother’s greek ethnicity and family income are significant factors in predicting academic performance.In the case of the secondary school students, results indicate that number of meals with family, adherence to the MeD, soft drinks consumption, TV viewing and smoking, paternal and maternal education level, mother’s greek ethnicity are significant factors in predicting academic performance.Poor adherence to the MeD, obesity, and low physical activity levels seem to negatively affect academic performance in children. Even though a causal link between diet and other lifestyle factors of students and school performance cannot be substantiated by the present study, adherence to the MeD seems to be a strong prediction factor of academic performance in both cohorts.

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η διερεύνηση των πιθανών σχέσεων μεταξύ της διατροφικής συμπεριφοράς, της διατροφικής ποιότητας, των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας, της παχυσαρκίας καθώς επίσης και άλλων στάσεων και συμπεριφορών που προάγουν την υγεία, όπως οι ώρες ύπνου και τα επίπεδα άγχους, με τη σχολική επίδοση παιδιών (10-12 ετών) και εφήβων (15-18 ετών) και ο προσδιορισμός των παραγόντων εκείνων που είναι δυνατό να λειτουργούν προβλεπτικά ως προς τη σχολική τους επίδοση.Το δείγμα της έρευνας ήταν 528 μαθητές Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ηλικίας 10 – 12 ετών) και 520 μαθητές Δευτεροβάθμιας (ηλικίας 15–18 ετών), τα οποία φοιτούσαν σε δημόσια Δημοτικά σχολεία και Λύκεια των τεσσάρων Διευθύνσεων Εκπαίδευσης Αθήνας. Οι μαθητές συμπλήρωσαν ειδικά ερωτηματολόγια αφορούσαν στη διερεύνηση των διατροφικών τους συμπεριφορών, το βαθμό προσκόλλησής τους στη Μεσογειακή Διατροφή (KIDMED) και τα επίπεδα της φυσικής τους δραστηριότητας. Επίσης έγινε αποτύπωση των συμπεριφορών των μαθητών που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής αλλά και διερεύνηση χαρακτηριστικών όπως τα επίπεδα άγχους, και αυτοεκτίμησης και των διαταραγμένων διατροφικών συμπεριφορών των εφήβων. Στην περίπτωση των μαθητών του Δημοτικού, τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της οικογένειας αποτυπώθηκαν από τους γονείς των μαθητών. Για την εκτίμηση της σχολικής επίδοσης, για τους μαθητές του Λυκείου χρησιμοποιήθηκε ο μέσος όρος της βαθμολογίας. Για τους μαθητές του Δημοτικού ο δάσκαλος κάθε τάξης συμπλήρωσε για τον κάθε μαθητή ένα ερωτηματολόγιο με πεντάβαθμη κλίμακα. Σε όλους τους μαθητές έγιναν ανθρωπομετρικές μετρήσεις. Με βάση τα αποτελέσματα της γραμμικής παλινδρόμησης για τα δεδομένα των μαθητών του Δημοτικού, προέκυψε ότι η υψηλή προσκόλληση στη Μεσογειακή διατροφή, η ικανοποιητική διάρκεια του βραδινού ύπνου, τα υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, τα υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης των μαθητών αλλά και τα κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά της οικογένειας όπως το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων, η ελληνική εθνικότητα της μητέρας και το οικογενειακό εισόδημα αποτελούν σημαντικούς προβλεπτικούς παράγοντες οι οποίοι σχετίζονται θετικά με τη σχολική επίδοση, ενώ ο αυξημένος ΔΜΣ των μαθητών και οι αυξημένες ώρες που αφιερώνονται για παρακολούθηση τηλεόρασης σχετίζονται αρνητικά. Τα αποτελέσματα της γραμμικής παλινδρόμησης για τα δεδομένα των μαθητών του Λυκείου, υποδεικνύουν ως σημαντικούς προβλεπτικούς παράγοντες τον μεγαλύτερο αριθμό των κοινών γευμάτων που οι μαθητές έχουν με την οικογένειά τους, την καλύτερη προσκόλληση στη Μεσογειακή διατροφή, και τα κοινωνικοοικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά της οικογένειας, όπως το υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο των γονέων και την ελληνική εθνικότητα της μητέρας, ενώ παράγοντες που συνδέονται αρνητικά με τη σχολική επίδοση είναι η συχνή κατανάλωση αναψυκτικών, η συχνότητα καπνίσματος και οι αυξημένες ώρες που αφιερώνονται για παρακολούθηση τηλεόρασηςΟλοκληρώνοντας, αν και δεν μπορεί να υποστηριχτεί ότι αναπτύσσεται σχέση αιτιώδους συνάφειας ανάμεσα στη διατροφή των μαθητών ή σε άλλες συμπεριφορές που προάγουν την υγεία και στη σχολική τους επίδοση, εντούτοις η διατροφή των μαθητών είναι ένας παράγοντας, ο οποίος είναι δυνατό να έχει σημαντική επίδραση στη σχολική τους επίδοση.