Δια - εθνικές γεωγραφίες της μετανάστευσης: διαπραγματεύσεις συνόρων και ορίων

Abstract

This dissertation is an attempt to trace the articulations and interrelations of migration, borders and boundaries. Migrants are conceived as active agents and migration as a social, economic, spatial and cultural process that takes place in and at the same time produces transnational social fields. Working on the idea of borders as regimes, I will try to trace their production in concrete times and spaces by a multitude of actors whose practices relate to each other but are not ordered in the form of a central logic or rationality; rather, the concept of “regime” implies a space of negotiating practices. From this point of view borders are conceptualized not only as social and spatial structures but mainly as social and political spaces of negotiation that expand from the borderlands to the very centre of capital cities. One basic stand point of research is everyday life as a theoretical and methodological concept. Inspired by H. Lefebvre, I conceptualize every day life not only as a procedure of continuous adaptation but also as a field of conflict, connected with procedures of individual or collective awareness and with the possibility of emancipation. To start researching everyday life is an entrance in studying procedures that take place in different and interweaving geographical scales, from the body to the global regime while, at the same time, is a theoretical choice that accepts its own positionality denying the myth of “objective researcher” who is outside space and time. The research focuses on migrant men and women from Afghanistan, which, within the last years arrive in mass numbers in Greece and either choose to live in the country or use it as a transit station to their journey. From their life histories, as they were narrated to me, some “hubs” and “passages” of their routes have been emphasized, places where the border negotiations are intensified. In these “hubs” and “passages” I do the field research combining literature, observation and informal meetings and discussions. From the borders between Iran and Afghanistan to Evros, from Tehran to Athens, from Istanbul to Patras I attempt to understand the multiple border crossings in migrant’s routes. The ways in wich migrants embody and perform the border while, at the same time, they challenge it, undermining control policies and practices of delimitation.

Σε αυτή τη διατριβή ανιχνεύονται οι διασυνδέσεις και οι αλληλοσυσχετίσεις μεταξύ της μετανάστευσης και των ορίων/συνόρων. Οι μετανάστες-ριες αντιμετωπίζονται ως ενεργά υποκείμενα ενώ η μετανάστευση εννοιολογείται ως μια οικονομική, χωρική, πολιτική και πολιτισμική διαδικασία η οποία λαμβάνει χώρα μέσα σε (αλλά και παράγει) δια-εθνικά κοινωνικά πεδία. Δουλεύοντας την ιδέα των συνόρων ως καθεστώτων, θα προσπαθήσω να διερευνήσω την παραγωγή τους σε συγκεκριμένους χρόνους και χώρους από πολλαπλούς δρώντες των οποίων οι πρακτικές συνδέονται ενώ έχουν άνισες θέσεις εξουσίας. Υπό αυτή την οπτική τα σύνορα δεν αντιμετωπίζονται μόνο ως νομικοπολιτικές ή χωρικές δομές που παράγονται από τα πάνω, αλλά ως κοινωνικοί και πολιτικοί χώροι διαπραγμάτευσης και σύγκρουσης που εκτείνονται από τις συνοριακές ζώνες μέχρι τα κέντρα των μεγάλων πόλεων. Μια βασική αφετηρία της έρευνας είναι η καθημερινή ζωή ως θεωρητικό και μεθοδολογικό εργαλείο. Σύμφωνα με τον H. Lefebvre, η καθημερινή ζωή εννοιολογείται όχι μόνο ως μια διαδικασία συνεχών προσαρμογών αλλά και ως πεδίο συγκρούσεων συνδεδεμένο με διαδικασίες ατομικής και συλλογικής χειραφέτησης. Η εκκίνηση από την καθημερινή ζωή είναι μια είσοδος στη μελέτη διαδικασιών οι οποίες λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικές και αλληλοδιαπλεκόμενες χωρικές κλίμακες, από το σώμα στο παγκόσμιο σύστημα, ενώ την ίδια στιγμή είναι μια θεωρητική επιλογή που αποδέχεται την «τοποθέτησή» της αρνούμενη τον μύθο του «αντικειμενικού ερευνητή» που είναι έξω από τον χώρο και τον χρόνο. Η έρευνα επικεντρώνεται στις εμπειρίες και τις πρακτικές ανδρών και γυναικών που μεταναστεύουν από το Αφγανιστάν, καθώς τα τελευταία χρόνια οι Αφγανοί-ές φτάνουν μαζικά στην Ελλάδα και είτε επιλέγουν να εγκατασταθούν στη χώρα είτε αποτελεί για αυτούς μια τράνζιτ στάση στις διαδρομές τους. Μέσα από τις ιστορίες της ζωής τους, όπως μου τις αφηγήθηκαν στο πλαίσιο της έρευνας, ξεχωρίζουν κάποιοι «κόμβοι» και «περάσματα» - σημεία των τράνζιτ διαδρομών όπου με πολλαπλούς τρόπους «πυκνώνει» η διαπραγμάτευση των συνόρων/ορίων. Από τα σύνορα μεταξύ Αφγανιστάν και Ιράν μέχρι τον Έβρο, από την Τεχεράνη μέχρι την Αθήνα, από την Ισταμπούλ μέχρι την Πάτρα διερευνώ τα περάσματα πολλαπλών συνόρων/ορίων στις διαδρομές των μεταναστών-ριών. Τους τρόπους με τους οποίους οι μετανάστες-ριες φέρουν το σύνορο στο σώμα τους, το επιτελούν ενώ ταυτόχρονα το αμφσισβητούν υποσκάπτοντας τις πολιτικές ελέγχου και τις πρακτικές οριοθέτησής τους.