Νεανικές υποκουλτούρες και συγκρότηση κοινωνικής ταυτότητας: η περίπτωση των πανκ στην Αθήνα, 1979-2013

Abstract

The present oral history research is based on the recorded life stories of 28 informants, all members of the punk rock scene in Athens, Greece. The main subjects of the research are: i) the way the punk subculture functions in the frame of a subcultural community, ii) how its members view the mainstream way of life, iii) the moral value system they construct and the transformations of this value system during the life of the informants, iv) the role of the employment and family-making in the reshape of the subcultural identity, v) the organization of the scene’s infrastructure (concerts, meeting venues, record companies, fanzines), vi) the historical development of the punk scene in Athens and the urban space, as well as the way this “history” is constructed as a series of personal experience in the life stories of the informants. Initially, it presents the development of the punk scene in urban space and the interaction of punk subculture with the existed counterculture and the antiauthoritarian movement – especially in the area of Exarchia. In a secondary level, it examines the teenage life of the punks (at the family house and school) and the use of the subculture as a field of alternative performance of femininity by the women. Therefore, the scene is presented as a workplace that produces cultural artifacts (clothing and haircuts, concerts, records, fanzines) within the context of the punk dogma of “do it yourself”. In practice, this main subcultural principle meant that the scene should be sealed from the “corporate world”, in a period that the Greek society completely adopted the consuming ethics. At the end, it examines the career and the occupations of the informants and their labor morals, as well as the strategy they choose to follow when they make family. Because these life stories had been recorded exactly in a time when the Greek society started to face a huge economic crisis, an important conclusion that came out from the research is that the punk scene functioned as a micro-environment that helped the individual members to overcome their personal economic problems.

Η παρούσα έρευνα βασίστηκε στις μαγνητοφωνημένες αφηγήσεις ζωής είκοσι οκτώ πληροφορητών και θα πρέπει να ενταχθεί στο ακαδημαϊκό πεδίο της προφορικής ιστορίας.Τα κεντρικά ερωτήματα της έρευνας αφορούν τα εξής θέματα: α) τη λειτουργία της συγκεκριμένης μουσικής υποκουλτούρας στο πλαίσιο μιας κοινότητας, β) την τοποθέτηση των μελών της απέναντι στον κυρίαρχο τρόπο ζωής, γ) το «αξιακό σύστημα» που αναπτύσσουν οι πανκς της Αθήνας και τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζεται ιστορικά αυτό το σύστημα, δ) τις ποικίλες κοινωνικές υπαγωγές τους πέρα από τα όρια της σκηνής όπως αυτές αναπτύσσονται στη διάρκεια του βίου τους, με κύρια αναφορά στο θέμα της βιοποριστικής εργασίας και της δημιουργίας οικογένειας, ε) την οργάνωση υποδομών (συναυλίες, στέκια, εταιρείες δίσκων), οι οποίες εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της σκηνής, στ) την εξέλιξη της αθηναϊκής σκηνής πανκ στον ιστορικό χρόνο και τον κοινωνικό χώρο, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο εκείνη εναποτίθεται ως ίζημα βιωμένης εμπειρίας, με έμφαση στο ρόλο που παίζουν εδώ οι έμφυλες διαφορές και η κοινωνικοπολιτική θέση των υποκειμένων. Αρχικά παρουσιάζεται η διαδικασία συγκρότησης της σκηνής πανκ στον αστικό χώρο και η αλληλεπίδραση του πανκ υποπολιτισμού με την προϋπάρχουσα αντικουλτούρα και το αντιεξουσιαστικό κίνημα. Επίσης μελετάται ο τρόπος που η υποπολιτισμική ταυτότητα των υποκειμένων συσχετίζεται ή έρχεται σε αντίθεση με τους θεσμούς της οικογένειας και του σχολείου, καθώς και οι διεκδικήσεις των γυναικών πανκ για τη δημιουργία ενός δικού τους «χώρου» εντός της σκηνής και η χρήση της υποκουλτούρας ως εναλλακτικής επιτέλεσης θηλυκότητας. Κατόπιν εξετάζεται η σκηνή πανκ ως εργαστήριο παραγωγής τεχνουργημάτων (ενδυμασία, συναυλίες, φανζίν, δίσκοι), κάτω από το βασικό δόγμα του πανκ, το «do it yourself». Πρακτικά η κυρίαρχη αυτή αρχή του πανκ σήμαινε τη στεγανοποίηση της σκηνής από τον κόσμο των επιχειρήσεων της μουσικής βιομηχανίας, την εποχή που η ελληνική κοινωνία υιοθετούσε πλήρως τα καταναλωτικά πρότυπα.Τέλος, μελετώνται η βιοποριστική απασχόληση των πληροφορητών και η εργασιακή ηθική τους. Επίσης οι επιλογές που κάνουν όταν δημιουργούν οικογένεια και ο τρόπος που αλληλεπιδρούν τόσο με τα υπόλοιπα μέλη της σκηνής όσο και εντός του ευρύτερου κοινωνικού τους περιγύρου. Επειδή οι αφηγήσεις ζωής των πληροφορητών ηχογραφήθηκαν την περίοδο που άρχιζε η οικονομική κρίση στην Ελλάδα, ένα από τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν και η λειτουργία της σκηνής πανκ ως τρόπος διαχείρισης αυτής της κρίσης σε προσωπικό επίπεδο.