H ανταπόκριση της κριτικής στο αφηγηματικό έργο του Γρ. Ξενοπούλου (1883-1951)

Abstract

Τhe chief target of this study is to demonstrate aspects of the reception of Grigorios Xenopoulos prose writings by Greek literary criticism, between 1883 (when the first appeared in literature) and 1951 (the year of his death). I. Various publications of author’s prose writtings in newspapers, journals and other printed material of this period. II. Numerous studies, articles, articles, notes and comments made by the critics in relation to the author’s prose writings, published in books, journals and the press of the time. III Issues of literary journals devoted to Gr. Xenopoulos . IV. Entries on the author, as prose writer, in histories of Modern Greek Literature, encyclopaedias and biographical dictionaries. The narrative work of Grigorios Xenopoulos appeared in Modern Greek Literature at the end of the 19th century. The critics of the time recognised the ethographic and realistic character of his first writings. In the early 20th century, criticism focused on the sociological aspects of Xenopoulos prose as well as on the devotion of the author to demoticism. At the same time, those who studied his work, maintained its "bourgeois" and "European" characteristics. However, after the end of World War I, and while the author publishes novels in sequences, through the pages of journals and newspapers, in order to earn his everyday living, he is "accused" for lack of true creation. Ηis literary production on this period is reviewed very negatively by literary critics, although it is well received by a wider (and less educated) audience. On the other hand, in cases he decided to concentrate on the eroticism of his heroes, criticism attributed a pornographic character to his prose due to puritanism of the Greek society in the 1930s.From 1930 onwards, while in Greece marked an explosion in the publication of novels,Xenopoulos enjoyed the fruits of his election as a member on the then established Athens Academy. Many literary critics of the period recognised the merit of this prose, not withstanding their negative evaluation of the older Greek ethography. The popular character of his writings and his unique achievement to make his stories, familiar to the generalreadership are the main arguments for the positive reception of Xenopoulos prose of the time.

Στόχος της διατριβής είναι η ανάδειξη όψεων του φάσματος της κριτικής πρόσληψης της αφηγηματογραφίας του Γρηγόριου Ξενόπουλου από το έτος 1883, οπότε o συγγραφέας εμφανίζεται με αφήγημά του στο αναγνωστικό κοινό μέχρι το 1951, έτος του βιολογικού θανάτου του.Μεθοδολογικά, ως τεκμήρια προσδιορισμού των όψεων αυτών χρησιμοποείται ερευνητικό υλικό το οποίο αφορά κυρίως:I. Αυτοτελείς και συγκεντρωτικές εκδόσεις και δημοσιεύσεις αφηγημάτων του συγγραφέα σε εφημερίδες, περιοδικά και άλλα έντυπα της εποχής.II. Kριτικές μελέτες, άρθρα, σημειώματα, σχόλια και επισημάνσεις, που τυχόν έχουν διατυπωθεί σε σχέση με την αφηγηματογραφία του συγγραφέα και εμπεριέχονται είτε σε αυτοτελείς ή συγκεντρωτικές εκδόσεις, είτε ως δημοσιεύσεις στον Τύπο.ΙΙΙ. Aφιερωματικά τεύχη λογοτεχνικών περιοδικών στον Γρ. Ξενόπουλο.IV. Λήμματα περί του συγγραφέα, ως αφηγητογράφου, σε ιστορίες νεοελληνικής λογοτεχνίας, εγκυκλοπαίδειες και βιογραφικά λεξικά.Στο τελείωμα του 19ου αιώνα παρουσιάζεται στη νεοελληνική λογοτεχνία η αφηγηματική γραφή του Γρηγόριου Ξενόπουλου με κύριο χαρακτηριστικό, εκ μέρους των κριτικών της εποχής, την αποδοχή του ηθογραφικού-ρεαλιστικού χαρακτήρα της.Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η επισήμανση κοινωνιολογικού στοιχείου στη λογοτεχνική παραγωγή του συγγραφέα των αρχών του 20ου αιώνα σε συνδυασμό με την προσχώρησή του στο κίνημα του γλωσσικού δημοτικισμού. Σημαντική, επίσης, για το έργο του Ξενόπουλου θεωρείται και η πρώιμη ανίχνευση από την κριτική του «αστικού» και «ευρωπαϊκού» στοιχείου.Ωστόσο, μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ ο συγγραφέας δημοσιεύει καθημερινά μυθιστορήματά του, σε συνέχειες, σε εφημερίδες και λαϊκά περιοδικά για βιοποριστικούς λόγους, κατηγορείται για έλλειψη πραγματικής δημιουργίας. Η αφηγηματογραφία του, αυτής της εποχής, ενώ εμφανίζεται να βρίσκει μεγάλη αποδοχή από ένα ευρύτερο, λιγότερο μορφωμένο, αναγνωστικό κοινό απαξιώνεται από κάποιους επαρκείς αναγνώστες, τους κριτικούς. Στην περίπτωση, επίσης, που ο Ξενόπουλος, με επίκεντρο τον ανθρώπινο ερωτισμό, εμπλέκει στις επιφυλλιδογραφικές αφηγήσεις του αισθησιακές, για τον δεδομένο πουριτανισμό της ελληνικής κοινωνίας τού Μεσοπολέμου, περιγραφές, θεωρείται σχεδόν πορνογράφος.Από το 1930 και εξής και ενώ στην Ελλάδα σημειώνεται η έκρηξη του νεοελληνικού μυθιστορήματος, στον εκδοτικό χώρο, ο Ξενόπουλος απολαμβάνει την αποδοχή τού μέλους της νεοϊδρυθείσας Ακαδημίας Αθηνών. Εν μέσω μιας γενικότερης κριτικής απόρριψης της ηθογραφικής, επαρχιακής, αφηγηματογραφίας των παλαιότερων Ελλήνων δημιουργών η νέα γενιά των λογοτεχνών, που ασκεί, ταυτόχρονα, σημαντικό μέρος της λογοτεχνικής κριτικής της εποχής αποτιμά θετικά το αφηγηματικό έργο του συγγραφέα. Ως κύρια επιχειρήματα εκλαμβάνονται: η λαϊκότητα της πεζογραφικής του τέχνης και το επίτευγμά του, μοναδικό σε σχέση με τους ομοτέχνους του, να προσεγγιζει τον μέσο Έλληνα αναγνώστη, εξοικειώνοντάς τον με το λογοτεχνικό αφήγημα.