Η δογματική διδασκαλία και σχολαστικά στοιχεία στην ομολογία του Πέτρου Μογίλα

Abstract

Στην εργασία αυτή, για τη δογματική διδασκαλία και τα σχολαστικά στοιχεία της Ορθόδοξης Ομολογίας του Πέτρου Μογίλα, είχα τους εξής στόχους: α) την ανάλυση της πολιτικής και θρησκευτικής κατάστασης του ΙΖ' αιώνα και την ένταξη της σύνταξης της Ομολογίας στη δεδομένη περίσταση, β) την εξέταση του κειμένου της Ομολογίας, ιδιαίτερα του δογματικού μέρους, σε σχέση με τη δογματική διδασκαλία των αγίων Πατέρων και γ) τη διερεύνηση των σχολαστικών επιδράσεων. Στη βάση αυτή γίνεται μια βαθύτερη ανάλυση του δογματικού μέρους της Ομολογίας και αναδεικνύεται η κοινή δογματική βάση αλλά και οι διαφορές που υπάρχουν στη διδασκαλία της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας. Για τη διερεύνηση του θέματος ήταν απαραίτητη η μελέτη της θεολογίας των αγίων Πατέρων και των δυτικών σχολαστικών θεολόγων, τόσο όσον αφορά στους όρους, στις συζητήσεις και στην ανάλυση των ζητημάτων που είχαν να αντιμετωπίσουν, όσο και στη μεθοδολογία και τη στρατηγική που ακολούθησαν για την επίτευξη της ερμηνείας της θείας Αποκαλύψεως. Γενικά συμπεράσματα: Εκτός ότι με τους Λατίνους έχουμε την κοινή πατερική παράδοση και εκκλησιαστική κοινωνία των 10 πρώτων αιώνων, σε κάθε ιστορική περίοδος υπάρχει ένας αλληλοδανεισμός και μια αμφίδρομη ροή ιδεών, μεθόδων, επιστημονικών και τεχνολογικών δεδομένων, όμως η σωστή επιλογή είναι το ζητούμενο. Είναι χαρακτηριστικό της Ομολογίας όπως και άλλων κειμένων της εποχής εκείνης η μεγάλη χρήση των αγιογραφικών χωρίων προς θεμελίωση των όσων γράφονται. Αυτό σχετίζεται κατά την γνώμη μας και με το γεγονός ότι η Ομολογία έχει και αντιπροτεσταντικό χαρακτήρα, επομένως πρέπει να θεολογήσει πάνω σε μια κοινή βάση με τους προτεστάντες, που δεν είναι παρά η αγία Γραφή. Όμως και οι εξαρτήσεις από τους Πατέρες δεν είναι λίγες. Εκτός από αυτές που ο Ι. Καρμίρης διακρίνει στην έκδοση της Ομολογίας, από την προσωπική μας μελέτη βρήκαμε και αρκετές άλλες πατερικές εξαρτήσεις, οι οποίες αναφέρθηκαν στις υποσημειώσεις, τα περισσότερα από τον Α. Ιωάννη Δαμασκηνό. Η Ομολογία δεν εμβαθύνει αρκετά στα κείμενα των αγίων Πατέρων που χρησιμοποιεί και η θεολογική ορολογία είναι οπλική, όμως αυτά δικαιολογείται από το γεγονός ότι το κείμενο απευθύνεται σε ένα κοινό που βρισκόταν σε μεγάλη άγνοια και αμάθεια. Ο Πέτρος Μογίλας έζησε σε μια ιδιαίτερα δύσκολη εποχή, όμως κατά την γνώμη μας με την θεολογική του δραστηριότητα έσωσε την ύπαρξη και συνέχεια της Ορθόδοξης Εκκλησία στην περιοχή του Κιέβου.

în aceastä lucrare despre învatatura dogmatica si elementele scolastice din Marturisirea de Credila a lui Petru Movila am avut urmätoarele tinte: a) analiza situatiei politice si religioase a secolului al XVII-lea si ìncadrarea redactarii Märturisirii de Credila ìn conditile date, b) examinarea textului Märturisirii, mai ales a partii dogmatice, ìn relatie cu învatatura Sfintilor Paring si e) cercetareainfluentelor scolastice. Pe aceastä bazä se face ο profunda analizä a partii dogmatice a Märturisirii sise evidentiazä baza dogmatica comunä dar si diferenjele care exista în învatatura Bisericii Räsäritene si Apusene. Pentru cercetarea temei a fost necesar studiul teologiei Sfintilor Pärinti si a teologilor scolastici apuseni, atât în ce priveste termenii, discutiile si analiza problemelor pe care au trebuit sä le ìnfrunte, dar si metodologia si strategia pe care au urmat-o ìn reusita erminiei sfintei Descoperiri. Concluzii generale: în afara faptului cä avem ìmpreuna cu romano-catolicii tradita patristica comunä si comuniunea bisericeascä a 11 secole, ìn fiecare perioadä istoricä exista ο împrumutare reciproca si ο curgere în ambele sensuri de idei, metode, ìnsa alegerea corectä a lor este ceea ce se cere. Ο caracteristicä a Märturisirii si a altor texte din aceeasi epoca este mareautilizare de citate scripturistice ìn argumentarea a celor ce se serie. Aceasta este în legatura cu faptul ca Marturisirea are si caracter anti-protestant, deci trebuie sä se teologhiseascä pe ο bazä comunä cu protestanti!, care nu este decât Sfânta Scripturä. Dar si citatele din Sfintii Pärinti nu sunt putine. în afara celor menjionate de cätre I. Karmiris in editarea Märturisirii, prin studiul personal am reusit sä gäsim si alte referinte patristice, care au fost mentionate in note, cele mai multe din Sfântul loan Damaschin. Marturisirea nu aprofundeazä destul textele din Sfintii Pärinti pe care le foloseste si terminologia teologica este simplä, ìnsa aceasta se explicate prin faptul cä Marturisirea se adreseazä unui public care se afla in mare nestiintä si incultura. Petru Movila a trait ìntr-o perioadä deosebit de grea, ìnsa prin activitatea lui teologica a reusit sä salveze existera si continuitatea Bisericii Ortodoxe in tinutul din jurul Kievului.