Το ομιλητικό έργο του Μητροπολίτου Σουρόζ Αντωνίου (Bloom)

Abstract

The present dissertation, "The Homiletic Work of Metropolitan Anthony (Bloom) of Sourozh" aims at presenting the homeletic work of the ever-memorable Metropolitan Anthony of Sourozh. The work's first chapter contains an extended critical biography of Metropolitan Anthony since he is not well known in Greece. At the same time, this biography serves to reveal one of the basic elements of communication, that is to say the "sender", which in this case is the homilist. Through the course of the remaining chapters the communicative scheme will be filled out by the addition of the remaining elements. This information, in combination with the information gathered by means of the attempt to place Metropolitan Anthony's homiletic work with the context of the Christian homiletic tradition by analysing his work in light of the generally-accepted characteristic of the Christian homily, will reveal a complete picture of Metropolitan Anthony as a homilist. In Chapter Two, the homiletic work of Metropolitan Anthony - all of the roughly 600 homilies - will be presented in its entirety, organized chronologically in a series of charts. This represents the first time that such an effort to organize his homiletic work has been undertaken since the greatest part of his work has only become available recently through The Metropolitan Anthony of Sourozh Archive. With regard to the communicative scheme, these charts reveal both the receivers of his messages and the themes which he chose to develop. Chapter Three presents the basic principles of homiletics as these appear in the work of Metropolitan Anthony. It was discovered that despite not having studied theology formally, he often made statements which revealed a deep, but naturally cultivated, understanding of homiletic principles as these are described in the most significant homiletic textbooks. In Chapter Four, the core of the dissertation, thirty of Metropolitan Anthony's homilies, deemed representative of his ecclesiastical career, are presented. These homilies, translated into Greek, are then analysed for those characteristics which are representative of the Christian homiletic tradition (i.e., that the homilist cultivates living dialogue with those listening to him preach, that the homily is interpretive in character and that the Scriptures are projected throughout, and finally that those rhetorical devices which have become common in the genre are employed) as well as for the remaining of the fundamental elements of communication. On the basis of this analysis, it is concluded that Metropolitan Anthony represents a genuine link in the chain of the Christian homiletic tradition since; first, he attempts to create living dialogue with his listeners through the use us questions, and the use of the first-person plural – "we"; second, though he often does not take his themes from the scriptural readings read at services, his homilies are full of references to the scriptures. These he seeks to interpret for his flock; and third, most of the common rhetorical devices common to the genre appear throughout his homilies – albeit sporadically in some cases. The appearance of these three elements secure Metropolitan Anthony's place as a modern representative of the Christian homiletic tradition.

Η παρούσα διατριβή, «Το ομιλητικό έργο του Μητροπολίτου Σουρόζ Αντωνίου (Bloom)», έχει ως σκοπό να παρουσιάζει το ομιλητικό έργο του αιεμνήστου Μητροπλίτου Σουρόζ Αντωνίου (Bloom). Στο Α' Κεφάλαιο, αφού ο Μητροπολίτης Αντώνιος είναι λίγο γνωστός στην Ελλάδα, παρουσιάζεται μια εκτενή κριτική βιογραφία του εν λόγω Ιεράρχη, η οποία και σύγχρονως τοποθετεί στην συνάφεια την έρευνα που την ακολουθεί. Σύγχρονως ομως, αυτό αποκαλύπτει ένα σημαντικό στοιχείο των θεμελιωδών στοιχείων της εποικοινωνίας, δηλαδή ο πόμπος ή ο ομιλητής. Στη συνεχεια στα υπόλοιπα κεφαλαία, αυτό το σχήμα θα συμπληρωθεί με αλλά στοιχεία, και αυτά μαζί με την προσπάθειά να τοποθετηθεί το ομιλητικό του έργο μέσα στην χριστιανική ομιλητική παράδοση με βάση το γνωστά χαρακτηριστικά της χριστιανικής ομιλίας, για να θα αποφανθεί μια πληρέστατη εικόνα του Μητροπολίτου Αντωνίου ως κήρυκα. Στο Β' Κεφάλαιο, το ομιλητικό έργο του Μητροπολίτου Αντωνίου θα παρουσιασθεί στο σύνολό του – δηλαδή, όλες οι περίπου 600 ομιλίες - οργανωμένο χρονολογικά σε πίνακες. Αυτό αποτελεί την πρώτη φορά που γίνεται μια τέτοια προσπάθεια να οργανωθεί το ομιλητικό έργο του, διότι το μεγαλύτερο μέρος των ομιλιών του έχουν γίνει ευκόλως προσβάσιμες τελείως προσφάτως, χάριν στο Metropolitan Anthony of Sourozh Archive. Ως προς το επικοινωνιακό σχήμα, οι πίνακες μας αποκαλύπτουν ποίοι ήταν οι δέκτες των ομιλιών του, και ποία θέματα διάλεξε να αναπτύσσει. Στο Γ' Κεφάλαιο, συνοψίζονται οι θέσεις του Μητροπολίτου Αντωνίου για την Ομιλητική, λόγω ότι αρκετές τέτοιες θέσιες εμφανίζονται στα κείμενά του. Από αυτές συμπεραίνουμε πώς ο Μητροπολίτης Αντώνιος κατείχε μια άριστη, κατά φύση κατανόηση των ομιλητικών αρχών, αν και δεν σπούδασε σε καμία θεολογική σχολή. Το Δ' Κεφάλαιο - ο πυρήνας της διατριβής - περιλαμβάνει κείμενα από 30 ομιλίες, αντιπροσωπευτικές της εκκλησιαστικής του διακονίας, και μεταφρασμενες στα Ελληνικά, ως και πίνακες που τις αναλύουν σύμφωνα με κατηγορίες που θεωρούνται από συγχρονή έρευνα ως αντιπροσωπευτικές του λογοτεχνικού είδους της χριστιανικής ομιλίας (ζωντανὸς διάλογος μεταξύ κήρυκα και αποδεκτών, το περιεχόμενό είναι ερμηνευτικό και ἡ τεκμηρίωσή βιβλική, και η εμφάνιση των συνηθισμένων ρητορικών σχήματων) και τα υπόλοιπα στοιχεία του γνωστού επικοινωνιακού σχήματος. Με βάση αυτή την ανάλυση, συμπεραίνεται οτί ο Μητροπολίτης Αντώνιος αποτελεί ένα γνήσιο κρίκο στην αλυσίδα της χριστιανικής ομιλητικής παράδοσης. Πρώτον, κυριαρχεί στις ομιλίες που αναλύσαμε μια απλότητα και μια συντομία, και πίο σημαντικό, δημιουργεί ζωντανὸ διάλογο μὲ τους ἀποδέκτες του δια της χρήσεως των ερωτήσεων αλλά και με το Α' πλυθυνυικό - το 'εμεις'. Δεύτερον, στις ομιλίες του, ο Μητροπολίτης Αντώνιος συνήθως δεν παίρνει άμεση αφορμη από την Αγία Γραφή για το θέμα του, και επομένως η κλήση του κατευθύνεται προς τον λόγο και όχι προς την κατώτερη ή ανώτερη ομιλία. Αυτό δεν σημαίνει πώς δεν ερημνεύει την Γραφή στο ποίμνιό του, όμως. Σχεδον όλες τις ομιλίες του προβάλλουν αναφορές στις Γραφές, εκτός από μερικές εξαιρέσεις. Τρίτον, ως πρός τα τυπικά ρητορικά σχήματα, ή καλύτερα τα τυπικά εκφραστικά χαρακτηριστικά της Χριστιανικής ομιλίας, σχεδον όλα από αυτά εμφανίζονται - αν και σποραδικά σε μερικές περιπτώσεις - στις ομιλίες. Η εμφάνιση αυτών των τριών βασικών στοιχείων εξασφαλίζει το μέρος του Μητροπολίτου Αντωνίου ως σύγχρονο αντιπρόσωπο της χριστιανικής ομιλητικής παράδωσης.