Κτιστό και Άκτιστο στον Θεοφάνη Νικαίας: σπουδή στην περί δημιουργίας διδασκαλία του

Abstract

The main topic of this doctoral dissertation is the distinction between created and uncreated in Theophanes’ of Nicea teaching on creation. This thesis has four parts. In the first part, we present the life and the works of Theophanes and the doctrine of creation in the 14th century hesychastic conflicts. In the second, we study the previous philosophical and patristic tradition of the doctrine of creation and the concept of the time according to the Fathers. The third part is focused on Theophanes’ teaching on creation, which is based on the distinction between created and uncreated. Finally, in the fourth part, we quest not only the relationship between Theophanes’ teaching and Scholastic theology, but also, the common and uncommon elements with the teaching of Thomas Aquinas. We try to distinguish those elements with the assistance of the Scholastic and the pro-Thomism byzantine theological views on the doctrine of creation in the 14th century. The contribution of this dissertation is to promote and to evaluate the theology of Theophanes bishop of Nicea.

Η παρούσα Διδακτορική διατριβή, ασχολείται με τον Θεοφάνη Επίσκοπο Νικαίας και την διάκριση κτιστού και ακτίστου στην περί δημιουργίας διδασκαλία του. Συγκεκριμένα, η μελέτη διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο, παρουσιάζεται ο Θεοφάνης Νικαίας, εν πολλοίς άγνωστος θεολόγος του 14ου αιώνα και εκτίθενται συνοπτικά τόσο οι προκλήσεις που δέχτηκε για να συγγράψει την υπό εξέταση πραγματεία, όσο και το δόγμα για τη δημιουργία τον 14ο αιώνα. Στο δεύτερο κεφάλαιο, μελετάται η προγενέστερη φιλοσοφική και πατερική παράδοση για τη δημιουργία του κόσμου, η σχέση της Τριαδολογίας με τη Κτισιολογία, οι προϋποθέσεις του ορθοδόξου δόγματος της «εξ ουκ όντων» δημιουργίας και η έννοια του χρόνου. Το τρίτο κεφάλαιο, επικεντρώνεται στη διάκριση κτιστού και ακτίστου και στην ενδελεχή παρουσίαση της διδασκαλίας του Θεοφάνη για τη δημιουργία των όντων. Τέλος στο τέταρτο κεφάλαιο, διερευνάται η σχέση του Θεοφάνη με τη σχολαστική θεολογική σκέψη και τις αντιστοιχίες και αναντιστοιχίες με τον Θωμά Ακινάτη, αφού παρουσιαστούν και οι απόψεις των σχολαστικών και φίλο-θωμιστών θεολόγων του Βυζαντίου για την δημιουργία των όντων. Η συμβολή της διδακτορικής διατριβής έγκειται στην ανάδειξη και στην αποτίμηση της θεολογίας του Θεοφάνη Νικαίας.