Το πέρασμα από την τουρκοκρατία στην αστικοποίηση στην περίπτωση της Κατερίνης (1870-1940): η συμβολή των επήλυδων βλάχων και των προσφύγων

Abstract

Η ραγδαία εξέλιξη της πόλης της Κατερίνης από ένα μικρό και άσημο χωριό της τελευταίας περιόδου της τουρκοκρατίας σε ένα δυναμικά εξελισσόμενο και διαρκώς αναπτυσσόμενο αστικό κέντρο της σημερινής Ελλάδας δηλ. η αστικοποίηση της αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα στον ελληνικό χώρο κατά τον 20° αι. Οι μεταβολές που καταγράφονται είναι ενδιαφέρουσες και σημαντικές καθώς σηματοδοτούν το πέρασμα της πόλης από την ιστορική φάση της προβιομηχανικής εσωστρέφειας προς μια διευρυμένη και ανοιχτή σύγχρονη πόλη. Οι ραγδαίες ανακατατάξεις που επήλθαν στην Κατερίνη κατά το τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αι. μεταβολές κυριαρχίας ανθρώπινου δυναμικού τεχνολογικών δυνατοτήτων πολιτικών και κοινωνικών επιλογών και που παράλληλα πλαισιώνονται από ταυτόχρονες αλλαγές στον ευρύτερο εθνικό χώρο δεν έχουν απασχολήσει μέχρι σήμερα την ιστορική έρευνα ούτε και είναι εύκολα αναγνωρίσιμες στο ίδιο το αστικό περιβάλλον. Η πόλη της Κατερίνης προσφέρεται στην ιστορική έρευνα ως πεδίο για τη μελέτη του βαθμού εκσυγχρονισμού κατά τη διαδικασία του περάσματος από την τουρκοκρατία στην αστικοποίηση. Η διερεύνηση αυτή είναι βέβαια συχνά συναρπαστική καθώς πρόκειται για μια περίοδο μεταίχμιο αλλά βυθισμένη στο σκοτάδι και αρκετά δυσπρόσιτη από πλευράς πηγών. Συνάμα είναι και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τόσο για τις συγκρίσεις που μπορούν να γίνουν με τις αντίστοιχες (διεργασίες που παρατηρούνται στις άλλες ελλαδικές πόλεις της ίδιας περιόδου όσο και για τη διερεύνηση της ίδιας της έννοιας του εκσυγχρονισμού και της αστικοποίησης ενός πολίσματος και του ευρύτερου επαρχιακού χώρου εν προκειμένω της Πιερίας. Η εργασία αυτή χωρίζεται σε δυο μέρη. Το θεωρητικό που προηγείται, αποτελεί την ιστορική έρευνα του φαινομένου της αστικοποίησης Κατερίνης και το δεύτερο τις διδακτικές προσεγγίσεις με θέμα την τοπική ιστορία της Κατερίνης.