Οι ρήτρες εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού ιδίως μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας

Abstract

The thesis refers to the confidentiality and non-competition clauses during the term and after the expiration of the employment contract. Confidentiality and non-competition clauses are nowadays commonly included in employment contracts of persons that are occupied in higher managerial positions or of employees with specialized technical or scientific knowledge which are binding for the employee during the term of the employment contract and for a specific time period after its expiration. These clauses are agreed aiming at the protection of the company from the departure of employees who had the opportunity during their employment to familiarize with clients of the company or commercial organizational or industrial secrets of the company the disclosure of which or their exploitation by competitors could irreparably harm the enterprise. The confidentiality and non-competition clauses aim at the protection of the financial interests of the enterprise contributing to ensuring a healthy competition. However no matter how reasonable is the interest of the employer the deprivation from the employee through post-contractual clauses of the ability to use his professional knowledge for a time period that could be crucial for finding a new employment corresponding to his qualifications his abilities and experience seriously affects the employee s possibility to be occupied and professionally develop. This conclusion is not revoked but is simply limited when the clauses refer to managerial employees or provide for the payment of a financial consideration. The prevailing opinion in the Greek theory and jurisprudence considers these clauses as prima facie valid in the framework of the contractual freedom. The purpose of this thesis is to clarify the nature of these clauses their purpose their connection their common points and their differences the legal consequences of their violation. Mainly to clarify the conditions for their validity and to examine the position of the jurisprudence until today in reference to the issue of the protection of the employee from abusive contractual terms which limit the employment perspectives I also tried to point out some more specific issues which often arise during the effect of the confidentiality and non-competition obligations in the framework of an employment contract and also post-contractually issues that have not been subject of analysis by the theory. The study of French science and jurisprudence where the status of the clauses under examination is similar as well as of the Belgian science and jurisprudence where a legal provision exists contributed to deriving useful conclusions. Finally my aim was to present the most appropriate and socially fair solutions which may be derived from our legal - constitutional framework with the contribution of the jurisprudence. The most appropriate form of employees protection from the usage of confidentiality and non-competition clauses consists of a combination of a two levels legal addressing of the issue: 1) regulatory provision, 2) specification of the clauses with collective agreements.

Η διατριβή έχει θέμα τις ρήτρες εχεμύθειας και απαγόρευσης του ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη της σύμβασης εργασίας. Πλέον είναι συνηθισμένο σε ατομικές συμβάσεις εργασίας προσώπων που απασχολούνται σε ανώτερες διευθυντικές θέσεις ή υπάλληλων με εξειδικευμένη τεχνική και επιστημονική γνώση να περιλαμβάνονται ρήτρες εχεμύθειας και παράλειψης ανταγωνισμού που δεσμεύουν τον εργαζόμενο κατά τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας και για ένα χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της. Οι ρήτρες αυτές συνομολογούνται με σκοπό την προστασία της επιχείρησης από την αποχώρηση εργαζομένων οι οποίοι είχαν την ευκαιρία στο διάστημα εργασίας τους να εξοικειωθούν με πελάτες της επιχείρησης ή απόρρητα εμπορικής οργανωτικής ή βιομηχανικής φύσης των οποίων η τυχόν δημοσιοποίηση ή εκμετάλλευση από ανταγωνιστές της μπορεί να βλάψει ανεπανόρθωτα την επιχείρηση. Έτσι οι ρήτρες εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού αποσκοπούν στη προστασία των οικονομικών συμφερόντων της επιχείρησης συμβάλλοντας στη διασφάλιση ενός υγιούς ανταγωνισμού. Ωστόσο όσο εύλογο και αν είναι το συμφέρον του εργοδότη η στέρηση από τον εργαζόμενο μέσω μετασυμβατικών ρητρών της δυνατότητας αξιοποίησης των επαγγελματικών του γνώσεων για ένα χρονικό διάστημα που μπορεί να είναι κρίσιμο για την ανεύρεση μιας νέας εργασίας σύμφωνης με τα προσόντα, τις ικανότητες και την εμπειρία που πλήττει σοβαρά τη δική του δυνατότητα απασχόλησης και επαγγελματικής εξέλιξης. Η διαπίστωση αυτή δεν αναιρείται απλά μετριάζεται όταν οι ρήτρες αφορούν διευθύνοντες υπάλληλους ή προβλέπουν την καταβολή οικονομικού ανταλλάγματος. Η κρατούσα στην ελληνική επιστήμη και νομολογία άποψη θεωρεί τις ρήτρες ως καταρχήν νόμιμες στο πλαίσιο της ελευθέριας των συμβάσεων. Στόχος της μελέτης ήταν να αποσαφηνίσω τη φύση το θεσμικό πλαίσιο των ρητρών, το σκοπό που επιτελούν τη μεταξύ τους διαπλοκή τα κοινά σημεία και τις διαφορέ τους, τις έννομες συνέπειες παραβίασης τους. Κυρίως να διακρίνω τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες είναι έγκυρες και να εξετάσω τη μέχρι σήμερα αντίδραση της νομολογίας ως προς το ζήτημα της προστασίας του εργαζομένου από καταχρηστικούς συμβατικούς όρους που δυσχεραίνουν τις προοπτικές απασχόλησης. Επίσης, επιχείρησα να αναδείξω κάποια ειδικότερα ζητήματα τα οποία συχνά ανακύπτουν κατά τη λειτουργία των υποχρεώσεων εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού στο πλαίσιο ενεργούς σύμβασης εργασίας αλλά και μετασυμβατικά τα οποία δεν έχουν τύχει μονογραφικής επεξεργασίας από τη θεωρία. Η αξιοποίηση της γαλλικής επιστήμης και νομολογίας όπου εκεί το καθεστώς των επίμαχων ρητρών είναι παρεμφερές και της βελγικής όπου υπάρχει νομοθετική διάταξη συνέβαλε στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων. Τέλος, στόχος μου ήταν να εκθέσω τις πιο ενδεδειγμένες και κοινωνικά δίκαιες λύσεις οι οποίες μπορούν να αναζητηθούν μέσα από το νομικό - συνταγματικό μας πλαίσιο με τη συμβολή και της νομολογίας. Η πλέον πρόσφορη μορφή προστασίας των εργαζομένων από τη χρήση των ρητρών εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού αποτελεί συνδυασμό δύο επίπεδων νομικής αντιμετώπισης του ζητήματος: 1) νομοθετική ρύθμιση, 2) εξειδίκευση των ρητρών με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.