Οικολογία και γενετική ποικιλότητα του πλατωνιού (Dama dama) στη Ρόδο

Abstract

The present thesisis concerned with the study of ecological and genetic parameters of fallow deer (Dama dama) on the island of Rhodes. The research approaches included: a. deer distribution, present and past, b. deer food habits and c. genetic diversity of the deer population. Fallow deer distribution, present and past, was determined based on information provided by local people of Rhodes and track counts in the field (only for the present distribution). The data analysis revealed that the present distribution (2002-2005) was greatly limited and less contiguous than the distribution of species during the latter part of the Italian Occupancy (1935-1943). The main reasons for the present reduction of fallow deer distribution were poaching and the big fires that burned on the island during the last decades. Fallow deer food habits were assessed during mid-dry and early-wet season by fecal microhistological analysis. Food preferences were correlated with forage availability and quality during the two seasons. The data analysis showed that fallow deer is an intermediate feeder, consuming both woody and herbaceous plants, in different quantities seasonally due to their availability and quality. During the mid-dry season fallow deer consumed equal quantities of woody and herbaceous plants, while during the early-dry season woody plants dominated in deer diet, because of the significant reduction of graminoids. Important forage categories were proved to be the graminoids, olive leaves and bulbs plants of Liliaceae family for the first season and the last two categories for the second season. Fallow deer genetic diversity was assessed based on 9 microsatellite loci. A comparison took place and involved samples from the free-ranging population, past and present, and samples from enclosures with Rhodian and non-Rhodian falllow deer. The data analysis showed that: a. The present population presented less spatial homogeneity in relation to the population a few decades ago, as a result of a genetic bottleneck, b. The spatial genetic heterogeneity is favoured more by the fine scale genetic structure which is related with the dispersal of young individuals, c. Rhodian fallow deer kept in an enclosure in the city of Rhodes can not be considered as genetic stock, as they contain significantly less genetic variation than the free ranging population does, and d. There is a strong evidence that Rhodian fallow deer is a genetically distinct population.

Η παρούσα διατριβή αφορά τη μελέτη οικολογικών και γενετικών παραμέτρων του πλατωνιού (Dama dama) στο νησί της Ρόδου. Η διερεύνηση αναφερόταν σε: α. την εξάπλωση του πλατωνιού, παλιά και σήμερα, β. τις διατροφικές του συνήθειες και γ. τη γενετική ποικιλότητα του πληθυσμού. Η εξάπλωση του πλατωνιού, παλιά και σήμερα, καθορίστηκε με βάση πληροφορίες που διέθεσαν ντόπιοι κάτοικοι της Ρόδου και δειγματοληψίες πεδίου (μόνο για τη σημερινή εξάπλωση). Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι η σημερινή εξάπλωση (2002-2005) ήταν σαφώς πιο περιορισμένη και λιγότερο συνεκτική από την εξάπλωση του είδους κατά το τέλος της Ιταλοκρατίας (1935-1943). Κύριοι υπεύθυνοι για τον περιορισμό της εξάπλωσης του πλατωνιού αναδείχθηκαν η λαθροθηρία και οι πυρκαγιές που έπληξαν το νησί κατά τις προηγούμενες δεκαετίες. Οι διατροφικές συνήθειες του πλατωνιού προσδιορίστηκαν κατά τα μέσα της ξηρής και την αρχή της υγρής περιόδου, μέσω μικροϊστολογικής ανάλυσης κοπράνων,ενώ παράλληλα έγινε συσχέτιση των διατροφικών του προτιμήσεων με τη διαθεσιμότητα της τροφής κατά τις δυο περιόδους. Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι το πλατώνι ακολουθεί μεικτή διατροφή, αποτελούμενη από ξυλώδη και ποώδη φυτά, η ποσοτική συμβολή των οποίων μεταβάλλεται εποχιακά ως συνέπεια της διαθεσιμότητας και της ποιότητάς τους. Έτσι, κατά τα μέσα της ξηρής περιόδου, παρατηρήθηκε ισόρροπη κατανάλωση ποωδών και ξυλωδών φυτών, ενώ κατά την αρχή της υγρής περιόδου κυριάρχησε η κατανάλωση ξυλωδών φυτών ως απόρροια της σημαντικής μείωσης των αγρωστωδών φυτών. Σημαντικές τροφικές κατηγορίες αναδείχθηκαν τα αγρωστώδη, τα φύλλα της ελιάς και τα βολβώδη της οικογένειας Liliaceae για την πρώτη περίοδο και οι δυο τελευταίες τροφικές κατηγορίες για την αρχή της υγρής περιόδου. Η γενετική ποικιλότητα του πλατωνιού προσδιορίστηκε με βάση μικροδορυφορικούς γενετικούς τόπους. Έγινε σύγκριση της γενετικής ποικιλότητας μεταξύ παλιών και σημερινών δειγμάτων, καθώς επίσης και μεταξύ ατόμων του ελεύθερου πληθυσμού με άτομα προερχόμενα από το ελαφοκομείο της Ρόδου και άτομα εκτός Ρόδου. Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ότι: α. ο σημερινός πληθυσμός παρουσιάζει μικρότερη χωρική γενετική ομοιογένεια σε σχέση με τον πληθυσμό πριν μερικές δεκαετίες λόγω της γενετικής στενωπού από την οποία διήλθε, β. η χωρική γενετική ετερογένεια του σημερινού πληθυσμού εντείνεται επιπλέον από τη μικρογεωγραφική γενετική δομή, που σχετίζεται με τη διασπορά των νεαρών ατόμων από τους γενέθλιους τόπους τους, γ. ο πληθυσμός του ελαφοκομείου της Ρόδου δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πηγή εμπλουτισμού του άγριου πληθυσμού, μια και διαθέτει σημαντικά χαμηλότερη γενετική ποικιλότητα και δ. υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι το ροδίτικο πλατώνι διαφοροποιείται γενετικά από πλατώνια με προέλευση εκτός Ρόδου.