Μελέτη ανάπτυξης του φαινομένου της παιδικής παχυσαρκίας σε σχέση με την σωματική άσκηση και τη διατροφή και ανάλυση των πιθανών κινδύνων σε μαθητές πρώτης τάξης δημοτικών σχολείων του νομού Χανίων

Abstract

Background: This thesis presents the first study to analyze and evaluate data collected from two representative cross sectional studies conducted among Caucasian Cretan children from Greece registered in the first grade of the elementary school during the academic years 1992/93 and 2006/07. The study examined secular changes in anthropometric measurements blood pressure (BP), moderate to vigorous physical activity (MVPA), physical fitness (PF), inactivity (TV viewing) and the dietary habits of children in order to observe the progression of childhood obesity in Crete during 1992/93 and 2006/07. Methods and materials: Two representative groups of 967 children in total aged 5.9-7.8 years, were studied during 1992/93 and 2006/07 school years. Children in the 1992/93 study cohort were selected from a total population of 1098 first grade children participating in the 6-year school-based “Cretan Health and Nutrition Education program”. Children in the 2006/07 cohort were selected from a population of 798 1st, 2nd and 3rd graders participating in a 1-year intervention in the prefecture of Chania. From this study the measurements of 361 1st-graders were selected and these subjects were matched for gender, age, and area of residence (urban, rural and suburban) with the 1992/93 cohort. Results: During the last fifteen years there has been a significant increase in all markers in physical activity and cardio-respiratory endurance. Between 1992/93 and 2006/07 there was a significant increase in all fitness tests in both genders (p<0.001) and in the MVPA for boys (p<0.001). In 2006/07, both genders spent more time watching TV on weekdays (p<0.001) while there was a significant increase in the proportion of overweight/obese boys (19.4% vs 33.7% (p<0.001) between 1992/93 and 2006/07. For both genders the BP decreased in 2006/07 compared to 1992/93 (p<0.001). However in both periods, BP was higher in obese compared to overweight and normal children (p<0.001) but there was no relationship between BP and PA. Both genders significantly increased their energy intake (EΙ) (p<0.05), total fat (p<0.05), calcium and iron (p<0.001). Both genders significantly increased their intake of dairy products (p<0.001) decreased their intake of cereals (p<0.001). Among overweight/obese (ow/ob) children, dietary energy density (ED) decreased significantly (p<0.05) and mean consumption of fruits/vegetables increased (p<0.001). Conclusions: Over the 15 year period a significant increase in obesity indices was observed among Cretan children with conflicting simultaneous increase in PA and cardio-respiratory fitness. Moreover the increase in weekday TV-viewing is related to the prevalence of obesity of that sample group. The effort to improve children’s eating habits by eating more fruits/vegetables may constitute a positive trend however; it was well below recommendations, which might also explain the weight increase in this group. The fall in BP observed during this period may indicate an effort made by the children and their families to adopt a healthier lifestyle by improving their food choices.

Εισαγωγή: Η παρούσα μελέτη είναι η πρώτη που άντλησε δεδομένα επιδημιολογικών μελετών δύο αντιπροσωπευτικών δειγμάτων παιδιών της Κρήτης που εγγράφηκαν στην Α’ δημοτικού κατά τις χρονικές περιόδους 1992/93 και 2006/07. Ανέλυσε τις μεταβολές των σωματομετρικών μεγεθών της Αρτηριακής Πίεσης (ΑΠ), των δεικτών: φυσικής δραστηριότητας (ΦΔ), φυσικής κατάστασης (ΦΚ), και σωματικής αδράνειας παρακολούθηση τηλεόρασης) καθώς και των διατροφικών συνήθειων των παιδιών με σκοπό την μελέτη της εξέλιξης της παιδικής παχυσαρκίας στην Κρήτη το 1992/93 και το 2006/07. Υλικό και Μέθοδοι: Μελετήθηκαν δύο αντιπροσωπευτικά δείγματα 967 παιδιών του νομού Χανίων ηλικίας 5.7-7.8 ετών τις χρονικές περιόδους 1992/93-2006/07. Το πρώτο δείγμα αποτελούνταν από Ν=606 παιδιά ηλικίας 5.9-7.8 και επιλέχθηκαν από το σύνολο 1098 μαθητών που εγγράφηκαν στην Α’ δημοτικού το 1992/93. Παρόμοια με αντιστοίχιση (ως προς το φύλο ηλικία περιοχή κατοικίας) επιλέχθηκε το δεύτερο δείγμα των Ν=361 παιδιών Α’ δημοτικού από το σύνολο 798 μαθητών που εγγράφηκαν στην Α’, Β’, Γ’ δημοτικού το 2006/07 και συμμετείχαν σε παρόμοια μελέτη μονοετούς εκπαιδευτικής παρέμβασης. Αποτελέσματα: Μεταξύ των περιόδων 1992/93 και 2006/07 βρέθηκε σημαντική αύξηση σε όλες τις δοκιμασίες φυσικής κατάστασης (p<0.001) και στα δύο φυλά ενώ ο χρόνος που δαπανήθηκε σε μέτρια-προς-έντονη σωματικής-άσκησης (ΜΕΣΑ) ήταν σημαντικά μεγαλύτερος στα αγόρια το 2006/07 (p<0.001) σε σχέση με το 1992/93. Ταυτόχρονα όμως και τα δυο φύλα το 2006/07 αφιέρωσαν περισσότερο χρόνο στην παρακολούθηση τηλεόρασης τις καθημερινές (p<0.001) ενώ ο επιπολασμός των υπέρβαρων/παχύσαρκων αγοριών αυξήθηκε από 19.4% σε 33.7% (p<0.001). Η αρτηριακή πίεση (ΑΠ) μειώθηκε σημαντικά και στα δύο φύλα (p<0.01). Και στις δύο χρονικές περιόδους η ΑΠ παρουσίασε υψηλότερες τιμές στα παχύσαρκα παιδιά σε σύγκριση με τα υπέρβαρα και φυσιολογικού βάρους (p<0.001) αλλά δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ ΑΠ και της ΣΑ. Και στα δύο φύλα βρέθηκε σημαντική αύξηση στην ενεργειακή τους πρόσληψη (ΕΝ.ΠΡ) (p<0.05) στην συνολική περιεκτικότητα σε λιπαρά (p<0.05) στο ασβέστιο και στο σίδηρο (p<0.001) ενώ διαπιστώθηκε σημαντική αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (p<0.001) και σημαντική μείωση στην κατανάλωση δημητριακών (p<0.001). Μεταξύ των υπέρβαρων/παχύσαρκων παιδιών η ενεργειακή πυκνότητα (ΕΝ.ΠΥΚΝ) τροφίμων μειώθηκε σημαντικά (p<0.05) ενώ η μέση κατανάλωση φρούτων/λαχανικών αυξήθηκε σημαντικά (p<0.001). Συμπεράσματα: Την τελευταία δεκαπενταετία διαπιστώνεται σημαντική αύξηση στους δείκτες παχυσαρκίας των παιδιών της Κρήτης με την αντιφατικά ταυτόχρονη αύξηση της ΣΑ και της κάρδιο-αναπνευστικής αντοχής. Παράλληλα, διαπιστώθηκε αύξηση της τηλεθέασης τις καθημερινές που σχετίζεται με την αύξηση του ποσοστού παχυσαρκίας. Προσπάθεια βελτίωσης των διατροφικών συνήθειων των παιδιών με κατανάλωση περισσοτέρων φρούτων/λαχανικών είναι περιορισμένη γιατί μεγάλο ποσοστό παιδιών λάμβανε ανεπαρκή ποσότητα. Η πτώση της ΑΠ που παρατηρήθηκε στην διάρκεια της περιόδου αυτής ίσως να υποδεικνύει την προσπάθεια των παιδιών και των οικογενειών τους για βελτίωση του τρόπου ζωής με καλύτερες επιλογές τροφίμων.