Τύπος και εκπαίδευση: η υποδοχή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Αρσένη στον ημερήσιο τύπο

Abstract

Στόχος της διατριβής είναι η διεξοδική ανάλυση της πορείας των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν με επιτυχία ή αποτυχία στην Ελλάδα από το 1960 και μετά. Η έμφαση έχει δοθεί στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις μετά το 1980, με βαρύνουσα προσοχή στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Υπουργού Γεράσιμου Αρσένη, για την οποία συλλέξαμε ένα εξαιρετικά μεγάλο αρχείο από εφημερίδες και κείμενα της εποχής, κατόπιν πολύχρονης αναζήτησης στο Υπουργείο Παιδείας, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και πλείστα όσα εκπαιδευτικά ιδρύματα, βιβλιοθήκες και αρχεία του ελληνικού κράτους και άλλων ιδιωτικών εκπαιδευτικών φορέων. Μεθοδολογικά περιοριστήκαμε σε μια ιστορική έρευνα των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων της περίπτωσης Αρσένη, συλλέγοντας για το λόγο αυτό εκτεταμένη βιβλιογραφία. Στο δεδομένο αυτό κομμάτι της διατριβής, κύρια μέριμνα της προσπάθειας μας είναι να δείξουμε την ιστορική πορεία των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, τις συγκρούσεις και τις δυσκολίες ή τα επιτεύγματά τους μέχρι την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση Αρσένη, την οποία θεωρούμε οριακή και στρατηγικής σημασίας για τα εκπαιδευτικά τεκταινόμενα της Ελλάδας. Η προσέγγισή μας δεν επεκτάθηκε σε λεπτομέρειες αυτών των μεταρρυθμίσεων, όπως πράξαμε και στην περίπτωση της μεταρρύθμισης Αρσένη. Καλύψαμε όμως τις βασικότερες συνιστώσες τους και κυρίως παρουσιάσαμε εκτενώς τον επιστημονικό και κοινωνικό διάλογο που τις ακολούθησε. Όπως προείπαμε το κύριο βάρος της έρευνας επικεντρώθηκε στη μεταρρύθμιση Αρσένη. Η μέθοδος που ακολουθήσαμε κατά την διαπραγμάτευση του θέματος δεν ήταν στατιστικού και ποσοτικού χαρακτήρα. Εκείνο που μας ενδιέφερε ήταν να καλύψουμε, όσο το δυνατόν, το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού, κοινωνικού και δημοσιογραφικού φάσματος που ενεπλάκη ουσιαστικά στο διάλογο και τη διαμάχη, επιχειρώντας να συμβάλλουμε στην αξιολόγηση και την αποτίμηση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας. Απομονώσαμε συγκεκριμένες περιόδους της μεταρρύθμισης και των αντιδράσεων, θετικών ή αρνητικών που αποτυπώνονταν σε πρωτοσέλιδα, άρθρα και επιφυλλίδες ή ρεπορτάζ των εφημερίδων. Από το σύνολο των εφημερίδων του Αθηναϊκού τύπου που είχαμε υπό την κατοχή μας διαλέξαμε τις εφημερίδες: Καθημερινή, Βήμα, Ελευθεροτυπία, Τα Νέα, Ριζοσπάστη, Αυγή και Ελεύθερο Τύπο για δύο λόγους: Α) Για να παρουσιάσουμε ένα ευρύ φάσμα ιδεολογικών, πολιτικών και κοινωνικών αποχρώσεων που έλαβε μέρος στην έντυπη μάχη των ιδεών και β) γιατί οι συγκεκριμένες εφημερίδες αφιέρωσαν μεγάλο μέρος της αρθρογραφίας τους στα κοινωνικά και πολιτικά παρεπόμενα της μεταρρύθμισης. Σε όλο το διάστημα της εφαρμογής του Νόμου 2525, οι εφημερίδες με πρωτοσέλιδα, άρθρα, επιφυλλίδες και ρεπορτάζ ακολουθούσαν κατά βήμα τις κοινωνικές αντιδράσεις και αποτύπωναν με γλαφυρό τρόπο τον κοινωνικό σφυγμό, αλλά και τον πολιτικό συσχετισμό δυνάμεων ανάμεσα στα κόμματα, την κυβέρνηση και τις πολιτικές ομάδες πίεσης. Οι αριστερές εφημερίδες στηλίτευσαν με εμφατικό τρόπο κάθε κίνηση εφαρμογής του νόμου, ενώ οι κεντροαριστερές φίλα προσκείμενες στο κυβερνητικό κόμμα εφημερίδες εμφανίστηκαν συμπαθούσες προς τις κοινωνικές αντιδράσεις και κινητοποιήσεις έναντι της μεταρρύθμισης και ανεπαισθήτως πλην σαφώς υποστηρικτικές της πολιτικής του Υπουργείου. Οι συντηρητικές-δεξιές εφημερίδες φίλα προσκείμενες στην αξιωματική αντιπολίτευση της Νέας Δημοκρατίας στάθηκαν σφόδρα ενάντιες στην μεταρρύθμιση, αν και κατά το παρελθόν είχαν υποστηρίξει βασικές συνιστώσες του νόμου. Βεβαίως η αντίθεσή τους έκανε χρήση μιας τελείως διαφορετικής προς τις αριστερές εφημερίδες ρητορικού, υπό το πρίσμα της καθολικής νομιμότητας, της εννόμου τάξεως και της κοινωνικής ειρήνης. Εφημερίδες όπως η καθημερινή και το Βήμα της Κυριακής στεκόντουσαν με σκεπτικισμό, θλίψη ή και αγανάκτηση έναντι της γενικότερης εικόνας που παρουσίασε η κοινωνία υπό το βάρος των γενικευμένων συγκρούσεων διδασκόντων, διδασκομένων, γονέων και αστυνομικών δυνάμεων, πλην όμως κατέφασκαν στην εκσυγχρονιστική συνισταμένη της μεταρρύθμισης.