Η εμπορία ανθρώπων στο πλαίσιο του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου

Abstract

Trafficking in human beings is a crime against persons, attacking the dignity of victims. The phenomenon of trafficking is multifaceted and as such, it relates to a number of legal fields as well as other social economic and political phenomena. The study presents the two main approaches on the fight against trafficking, the prosecution and the human rights approach. The first one which was dominant until very recently, has been focusing on the criminal prosecution of trafficking and has been trying to deal with it in the framework of managing migration and fighting organized crime. The latter emphasizing on the serious human rights violations committed in the course trafficking underlines the priority that has to be given to the protection of the victims and the prevention of the phenomenon. The first part of the study presents the main characteristics of the prosecution approach, as they derive from the applicable international and European legal instruments. It also points out the lacks of the prosecution approach and its failure to deal with the problem in effective manner. Taking these into account the second part examines the fundamental human rights that can be violated in the course of trafficking and demonstrates the states' obligations to protect the victims of trafficking as they derive from the international and European legal instruments. Finally, it reports the current trend of the European Union and the international community towards adopting a human rights based approach. International law was chosen as a framework for this study because of the importance and the dimensions of the recently adopted legal anti-trafficking instruments as well as because of the transnational nature of the crime. In the framework of international law trafficking in human beings is examined at the universal and at the regional level. As for the latter emphasis is put on the area of Europe, due to the geographic position of Greece as well as taking into consideration the importance of the anti-trafficking regulatory framework adopted in Europe. Finally, since the EU has put in place and has been updating its regulatory and institutional anti-trafficking framework, focus is also put on the relevant legislation of the European Union. Therefore, the study is examining trafficking in human beings at the international regional - European and Community level. The sources used include international and European Union legal instruments, national legislations, non-binding documents of international organizations, research, studies, and reports and a wide range of books and relevant articles as well as jurisprudence of judicial and quasi-judicial organs. Based on these sources, the study presents the problems of the prosecution approach and its inefficiency to deal with the issue. It also underlines the need to adopt a human rights approach not only for the protection of the victims but also through the provision the required protection for the effective prosecution and punishment of the criminals.

Η εμπορία ανθρώπων είναι ποινικό αδίκημα που στρέφεται κατά προσώπων των θυμάτων, θίγοντας την αξιοπρέπεια και την ανθρώπινη άξια τους. Ωστόσο το φαινόμενο είναι πολυδιάστατο και άπτεται πολλών κλάδων δίκαιου και πολλών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών φαινομένων. Η διατριβή επιδιώκει να αντιμετωπίσει το θέμα σφαιρικά και να αναδείξει τις δυο κύριες προσεγγίσεις ως προς την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, την κατασταλτική και την ανθρωποκεντρική. Η πρώτη που επικράτησε μέχρι πρόσφατα εστιάζει στην ποινική καταστολή της εμπορίας ανθρώπων και επιδιώκει να την αντιμετωπίσει στο πλαίσιο της διαχείρισης της μετανάστευσης και της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος. Η δεύτερη, αποδίδει έμφαση στην παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων των θυμάτων που συντελείται στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων και υπογραμμίζει την προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί στην προστασία τους, την αποκατάστασή τους και την πρόληψη του φαινομένου. Στο πρώτο μέρος της διατριβής, παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά της κατασταλτικής προσέγγισης όπως απορρέουν από τα κυρία εφαρμοστέα διεθνή κείμενα και το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ και αναδεικνύονται οι ελλείψεις της προσέγγισης αυτής και η αδυναμία της να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το φαινόμενο. Με αυτά τα δεδομένα στο δεύτερο μέρος εξετάζονται τα επιμέρους θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου που παραβιάζονται στο πλαίσιο της εμπορίας ανθρώπων και αναδεικνύονται οι υποχρεώσεις των κρατών να προστατεύσουν τα θύματα εμπορίας όπως αυτές απορρέουν από τα εφαρμοστέα κείμενα. Τέλος, αναδεικνύεται η στροφή της διεθνούς κοινότητας καθώς και της ΕΕ προς μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση τόσο σε κανονιστικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Η διεθνολογική προσέγγιση επελέγη δεδομένης της εμβέλειας και της σημασίας των προσφάτων κανονιστικών κείμενων που ρυθμίζουν το ζήτημα και του διασυνοριακού χαρακτήρα του αδικήματος. Στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, η εμπορία ανθρώπων μελετάται σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο. Ως προς το τελευταίο έμφαση αποδίδεται στον ευρύτερο χώρο της Ευρώπης δεδομένης της έντονης κανονιστικής ρύθμισης του φαινομένου στην Ευρώπη αλλά και της γεωγραφικής θέσης της Ελλάδας. Επειδή δε η ΕΕ έχει θεσπίσει και επικαιροποιήσει το κανονιστικό και θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων, έμφαση αποδίδεται και στη σχετική κοινοτική νομοθεσία. Η μελέτη λοιπόν εξετάζει την αντιμετώπιση π.χ. εμπορίας ανθρώπων διατρέχοντας τρία επάλληλα επίπεδα, το παγκόσμιο, το περιφερειακό και το κοινοτικό. Χρησιμοποιώντας ως πήγες τα διεθνή συμβατικά κείμενα το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ, σχετικές εθνικές νομοθεσίες, μη δεσμευτικά κείμενα διεθνών οργανισμών, έρευνες, μελέτες και εκθέσεις οργάνων διεθνών οργανισμών της ΕΕ και μη κυβερνητικών οργανώσεων, πλήθος βιβλίων και σχετικών άρθρων καθώς και νομολογία διεθνών δικαιοδοτικών και οιονεί δικαιοδοτικών οργάνων, η διατριβή καταδεικνύει τις ελλείψεις της κατασταλτικής προσέγγισης και την ανάγκη υιοθέτησης ανθρωποκεντρικής προσέγγισης τόσο για την προστασία των θυμάτων, όσο και για την μέσω αυτής εξυπηρέτηση της ποινικής καταστολής του αδικήματος και της τιμωρίας των δραστών.