Η εφαρμογή της ευρωπαϊκής σύμβασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου από τα ελληνικά δικαστήρια

Abstract

The Thesis deals with the application of the European Convention onHuman Rights by the Greek courts, given that the national judge has a relevantobligation derived by article 28, par. 1 of the Greek Constitution of 1975/1986. TheThesis seeks to establish possible interactions between the European and theGreek legal order at the jurisdictional level by scrutinizing the case-law of the Greekcourts during the 30-year period of the application of the Constitution. Thejurisprudence of the European Court of Human Rights, as it has evolved during the60 years of its existence, has proven to be the proper vehicle for the presentresearch.The methodological approach was inspired by N. Luhmann's SystemsTheory, originally developed in the area of Social Sciences and later applied to theprotection of human rights. This posits that numerous spheres of influence areshaped, as the individual identifies himself through a multifaceted functional systemwhile undertaking several roles existing in a state of constant interplay with oneanother.The Thesis marks an effort to adapt this scheme to the domain of the legalprotection of human rights, both in the European and domestic areas.Consequently, four basic spheres of human activity are established, which areregulated by the law, hence by the law of the European Convention: the individual,the social, the political and the economic. There are four parts corresponding to theprotection awarded by the law with respect to the activities mentioned above. Thefifth part of the study refers to the jurisdictional protection of the rights enshrined bythe European Convention, the cornerstone of protection which extends over everyaspect of human activity.Based on this classification of the case law, the attitude of the Greek judgewas inquired, with respect to his obligation to apply the relevant provisionsemanating from the supra-legislative force of the European Convention.Simultaneously, the research inquired the role of the Greek judge as the main actorto the application of the law and the principles modulating his judgment. A relatedquestion is the power of interpretation awarded to the domestic judge and,specifically, how his margin of appreciation extends between judicial activism andself-restraint in the area of the protection of human rights.Summarizing, objective of the Thesis was to research and evaluate the interrelationshipbetween the domestic courts and the European Court of human rights.The assessment is based on the evolution of domestic jurisprudence during the past30 years, without setting strict time limits, but caring to analyze data representativeof the evolving spirit of the jurisprudence as well as the increasing influence of thecase-law of the European Court of human rights upon the domestic state-of-the-art.

Η διδακτορική διατριβή ασχολείται με την εφαρμογή της ΕυρωπαϊκήςΣύμβασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου (ΕΣΔΑ) από τα ελληνικά δικαστήρια, μεδεδομένη τη σχετική υποχρέωση του εθνικού δικαστή, όπως αυτή πηγάζει από τοάρθρο 28, παρ. 1 του ελληνικού Συντάγματος του 1975/1986. Στόχο της διατριβήςαποτελεί η εύρεση πιθανών αλληλεπιδράσεων μεταξύ της ευρωπαϊκής και τηςελληνικής έννομης τάξης σε δικαιοδοτικό επίπεδο, εφόσον το πρωτογενέςερευνητικό υλικό αποτελείται από τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων όλωντων βαθμίδων, η συλλογή των οποίων καλύπτει το χρονικό φάσμα των τριάνταχρόνων εφαρμογής του Συντάγματος. Όχημα για τη σχετική έρευνα συνιστά ηνομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα δικαιώματα του ανθρώπου, έτσιόπως έχει διαμορφωθεί εδώ και 60 χρόνια από την ίδρυση του, διευρύνονταςπαράλληλα και το περιεχόμενο της ίδιας της ΕΣΔΑ.Η μεθοδολογική προσέγγιση της διατριβής πηγάζει από τον ευρύτερο χώροτης κοινωνιολογίας και συγκεκριμένα τη συστημική θεωρία, ιδρυτής της οποίας είναιο Ν. Luhmann. Στο χώρο δράσης των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η συστημικήθεωρία αναφέρεται στις σφαίρες επιρροής που διαμορφώνονται όταν το άτομοεντάσσεται σε ένα πολυμορφικό λειτουργικό σύστημα αναλαμβάνονταςδιαφορετικούς ρόλους, οι οποίοι βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση.Μέσα από την διδακτορική διατριβή, γίνεται προσπάθεια να μεταφερθεί αυτότο σχήμα στο χώρο του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έτσιδημιουργούνται πέντε βασικές σφαίρες ανθρώπινης δραστηριότητας, οι οποίεςρυθμίζονται από το δίκαιο και, συνεπώς, από το δίκαιο της ΕΣΔΑ: η ατομική,κοινωνική, πολιτική και οικονομική δραστηριότητα. Αντίστοιχος είναι και οδιαχωρισμός της ύλης της διατριβής όπου διακρίνονται πέντε μέρη παρεχόμενηςπροστασίας. Το τελευταίο μέρος αναφέρεται στη δικονομική κατοχύρωση τωνουσιαστικών δικαιωμάτων, η οποία, ως επιστέγασμα της προστασίας, διατρέχεικάθε έκφανση της ανθρώπινης δραστηριότητας.Μέσα από αυτόν το διαχωρισμό του νομολογιακού υλικού ερευνάται η στάσητου Έλληνα δικαστή απέναντι στην υποχρέωση άμεσης εφαρμογής της ΕυρωπαϊκήςΣύμβασης, όπως αυτή πηγάζει από την υπερνομοθετική ισχύ του, κυρωμένου μενόμο, διεθνούς κειμένου. Ταυτόχρονα, αναζητάται και ο ρόλος του Έλληνα δικαστήως κυρίου εφαρμοστή του δικαίου και τα στοιχεία που διαμορφώνουν τη δικανικήτου κρίση. Συναφές ερώτημα αποτελεί και η έκταση των ερμηνευτικών ορίων τουδικαστή, δηλαδή το εύρος της διακριτικής του ευχέρειας στην ερμηνευτικήδιαδικασία, αλλά και ο πιθανός διαπλαστικός του ρόλος στο χώρο προστασίας τωνανθρωπίνων δικαιωμάτων.Τα συμπεράσματα της διατριβής αφορούν στον εντοπισμό, την καταγραφήκαι την εκτίμηση των σχέσεων αλληλεπίδρασης ανάμεσα στα εθνικά δικαστήρια τηςχώρας και το Ευρωπαϊκό δικαστήριο για τα δικαιώματα του ανθρώπου. Η τελικήαποτίμηση πραγματοποιείται με βάση χρονικά όρια, έτσι όπως αυτάδιαμορφώθηκαν μέσα από τη σχετική έρευνα και μελέτη. Τα συγκεκριμένα όρια,χωρίς να είναι στεγανά, αντικατοπτρίζουν την εξέλιξη του σκεπτικού όχι μόνο τουΈλληνα δικαστή αλλά και τη βαθμιαία αυξανόμενη επίδραση της νομολογίας τουΕΔΔΑ στη διαμόρφωση της εθνικής νομολογίας. (