Δυνατότητες αναβάθμισης του ιστού των ελληνικών αστικών κέντρων: ο ρόλος του ενεργού οικοδομικού τετραγώνου

Abstract

This thesis is grounded on the findings that greek cities lie in a disadvantageous position within the European urban network, in terms of competition, sustainability and growth. At the same time, Greek cities (even the middle-sized ones) have reached a critical point of significant devalorization of the urban environment, where all available urban planning legislative tools just recycle the same problems and lead to the same dead-ends. For a variety of reasons, one of these tools was never acknowledged. The “Active City Blocks” urban renewal tool and all other similar to it are able to play a leading role in rejuvenating the urban tissue. After a brief and concise presentation of the existing law, social and morphological frame of urban design in the greek cities, the thesis displays a number of indicative urban renewal projects from Greece and Europe, researches the Active City Block tool failing reasons and argues on its actual advantages and disadvantages. Grouping and encoding the urban morphology of the middle-sized greek cities leads to an objective description of both the theoretical proposals for improving the law frame and the cities’ functionality and a proposed procedure-plan for the study and development of urban regeneration projects, within the concept of the city blocks’ backyards merging. A case study in the city of Volos-Greece, helps to argue that the new and improved Active City Blocks tool and concept can indeed contribute to the efforts for renewing the greek cities urban tissue and upgrading the urban environment.

Η διατριβή βασίζεται στη διαπίστωση ότι οι ελληνικές πόλεις βρίσκονται σε μειονεκτική θέση εντός του διευρωπαϊκού αστικού δικτύου σε θέματα ανταγωνισμού, βιωσιμότητας και ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, οι ελληνικές πόλεις (ακόμα και οι μεσαίου μεγέθους) έχουν φτάσει σε ένα σημείο κορεσμού και σημαντικής υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος, όπου όλα τα πολεοδομικά εργαλεία, που μας προσφέρονται από τα υπάρχοντα θεσμικά πλαίσια, απλώς ανακυκλώνουν τα ίδια προβλήματα και οδηγούν στα ίδια αδιέξοδα. Για διάφορους λόγους, ένα από αυτά τα εργαλεία αναπλάσεων δεν έλαβε την προσοχή, που λογικά θα άξιζε. Τα Ενεργά Οικοδομικά Τετράγωνα (άρ. 13 Γ.Ο.Κ. - Ν.1577/1985) και όλες οι παρόμοιες σε αυτά διατάξεις μπορούν να παίξουν σπουδαίο ρόλο στην αναβάθμιση του αστικού ιστού. Η διατριβή, αφού αναφέρει συνοπτικά το υφιστάμενο θεσμικό, κοινωνικό και μορφολογικό πλαίσιο του αστικού σχεδιασμού στις ελληνικές πόλεις, παρουσιάζει αντίστοιχα παραδείγματα από τον ευρωπαϊκό και τον ελληνικό χώρο, ερευνά τους λόγους αποτυχίας του συγκεκριμένου εργαλείου αναπλάσεων και προσπαθεί να περιγράψει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του στην πράξη. Η ομαδοποίηση και κωδικοποίηση της μορφολογίας των μεσαίου μεγέθους ελληνικών πόλεων οδηγεί σε μια αντικειμενική περιγραφή τόσο των θεωρητικών προτάσεων για βελτίωση του νομικού πλαισίου και της λειτουργίας των πόλεων, όσο και μιας προτεινόμενης διαδικασίας για μελέτες αναπλάσεων στα πρότυπα της ενοποίησης των ακάλυπτων χώρων των Ο.Τ. Με την βοήθεια μιας πιλοτικής εφαρμογής στην πόλη του Βόλου, αποδεικνύεται ότι η προτεινόμενη βελτιωμένη έννοια των Ενεργών Οικοδομικών Τετραγώνων μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην συνολική αναβάθμιση του ιστού των ελληνικών αστικών κέντρων.