Πειραματική διδασκαλία της έννοιας του μορίου και του ατόμου στη Β' Γυμνασίου: έμφαση στην εποικοδομητική και νοηματική προσέγγιση

Abstract

Στην παρούσα έρευνα διδάχθηκαν (με άδεια του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου) σε πειραματική διδασκαλία τα τρία μαθήματα τα σχετικά με την έννοια του μορίου από ένα νέο πειραματικό διδακτικό υλικό (βιβλίο) χημείας για τη β’ τάξη του γυμνασίου. Μολονότι ζητήθηκε άδεια από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και για τη διδασκαλία της έννοιας του ατόμου μέσω των αντίστοιχων μαθημάτων, η άδεια αυτή δεν χορηγήθηκε τελικά για τα ίδια σχολεία λόγω έλλειψης διδακτικού χρόνου. To υλικό στοχεύει στην ενθάρρυνση της εποικοδομητικής διδασκαλίας και της εννοιολογικής νοηματικής μάθησης. Σκοπός μας ήταν να ελέγξουμε το αν το πειραματικό διδακτικό υλικό μπορεί να συμβάλει στο να δομηθεί από τους μαθητές νοηματικά και εποικοδομητικά η έννοια και οι ιδιότητες του μορίου. Η εφαρμογή έγινε από τέσσερις έμπειρους εκπαιδευτικούς σε τέσσερα δημόσια γυμνάσια, ένα πειραματικό (σχολείο υψηλών επιδόσεων των μαθητών) και τρία άλλα αστικά, δύο συνεχόμενες σχολικές χρονιές (2006-07 και 2007-08). Οι μαθητές απάντησαν στο ίδιο τεστ δύο φορές, πριν και μετά από την πειραματική διδασκαλία. Μεθοδολογικά η μέθοδος που εφαρμόστηκε είναι αυτή της εξέτασης και επανεξέτασης (test - retest method). Βρέθηκε ότι οι επιδόσεις των μαθητών βελτιώθηκαν σημαντικά (και στατιστικά σημαντικά) σε όλα τα σχολεία αμέσως μετά τη διδακτική παρέμβαση μέσω του πειραματικού διδακτικού υλικού και ήταν παρόμοιες τις δύο σχολικές χρονιές. Το πειραματικό γυμνάσιο σημείωσε αρκετά υψηλότερες επιδόσεις τόσο στο αρχικό όσο και τελικό τεστ, ενώ τα άλλα τρία σχολεία είχαν παρόμοιες μεταξύ τους επιδόσεις. Τέλος, αξιοσημείωτο είναι ότι τη δεύτερη σχολική χρονιά χρησιμοποιήθηκε το νέο σχολικό εγχειρίδιο χημείας β’ γυμνασίου, αλλά δεν παρατηρήθηκαν διαφορές σε σχέση με το προηγούμενο σχολικό εγχειρίδιο. Διαφαίνεται λοιπόν, ότι και η νέα προσπάθεια προσέγγισης της έννοιας του μορίου μέσω του νέου σχολικού εγχειριδίου (τρέχον) δεν βοηθά τους μαθητές να άρουν τις δυσκολίες-παρανοήσεις που προκύπτουν από την προσέγγιση επιστημονικών θεμάτων όπως η δομή της ύλης. Συμπερασματικά, είναι πολύ πιθανό ότι η εποικοδομητική προσέγγιση της έννοιας του μορίου, όπως αυτή δομείται στο πειραματικό διδακτικό υλικό, βελτίωσε σημαντικά τις επιδόσεις των μαθητών της β′ τάξης του γυμνασίου στην επαφή τους με θέματα δομής της ύλης. Ουσιαστικά, οι μαθητές βοηθούνται να ξεπεράσουν κάποιες εννοιολογικές δυσκολίες όταν επιχειρούν να κατανοήσουν χημικές έννοιες όπως η έννοια του μορίου, όταν δηλαδή προσπαθούν να μεταβούν νοητικά από το μακροσκοπικό στο υπομικροσκοπικό επίπεδο της ύλης.