Η εκπαίδευση και ο κοινωνικός της ρόλος στις εκτός των ορίων του νεοελληνικού κράτους ελληνικές επαρχίες. Η περίπτωση του Μεραμβέλλου της Κρήτης (ύστερη τουρκοκρατία)

Abstract

In the research that follows we attempt to present a theoretical proposal with conceptual parameters and in connection with the socio-economic system, important axes that are related with the organisation and the monitoring of education in the apartment of Lasithi of Crete during later Ottoman domination and Cretan State. The period of later Ottoman domination, same after the signature of Convention of Halepas in October 1878, existed for Crete more generally and for the prefecture of Lasithi more specifically a period of important social, economic and political realignments. A new season, that already was opened with the publication of Decree Hatti Hoymagjoyn, involved indubitably changes in structure, economic operation, social practices and the ideology of local social shaping, that influenced catalytic and the educational issues. In these new frames, the education, apart from a national affair, began to become, more and more a self-determined, social and political activity to achievement of social operations with a view to it leading the citizens to a predetermined national and social behavior. At this period, the financing of schools from the monastic revenues but also the national orientation of education led to the control of educational system from the self-governmental collective bodies in which the Church had serious reason after it was called to manage economically mainly the inflation of educational sector. Simultaneously, we observe that, the education at the examined period from asyntactic <http://www.in.gr/dictionary/lookup.asp?Word=asyntactic> becomes suddenly point of friction between a liberal and reforming endogenous portion of layers that emanates from the secondary sector of production and one conservative. The liberal layers press for continuous reforms in the space of education that however appears to be compatible with structures of society that have been proved waterproof in each rationalism. Later, the Cretan State adopted a evolutionary form according to which her duty was the modernisation, which kept pace with the projection of new political and social ideal as the justice, the education, the rights of person and citizen, the safety etc The Cretan State under the situation of stagnation that prevailed in the interior of island and under the influences of West disputed the old situation, it invoked urban type democracy and it centrally adopted the idea of progress via the growth checked and uniform for all the island’s educational system. Thus, the progressive dependence of finances of education by the central power as well as the imposition of specific system of ideological orientations which was presented as necessity and required effectiveness from the educational system were also accompanied by the increase of extent of control of educational system from the central power therefore were solidified the characteristics of coexistence administrative and pedagogic competences which functioned in the frames of hierarchy of competences that were ceded delegatorily by the central power

Στην έρευνα που ακολουθεί, καταβάλλεται προσπάθεια να παρουσιαστούν, με βάση ένα σύνολο θεωρητικών προτάσεων και εννοιολογικών παραμέτρων και σε συνάρτηση με το κοινωνικο-οικονομικό σύστημα έτσι όπως εξυφαίνεται και προσδιορίζεται ιστορικο-πολιτικά, ορισμένες σημαντικές μεταβλητές που σχετίζονται με την οργάνωση και την εποπτεία της χριστιανικής εκπαίδευσης στο διαμέρισμα του Λασιθίου της Κρήτης κατά τη διάρκεια της ύστερης τουρκοκρατίας και της Κρητικής Πολιτείας. Η περίοδος της ύστερης Τουρκοκρατίας, ιδίως μετά από την υπογραφή της Σύμβασης της Χαλέπας τον Οκτώβριο του 1878, υπήρξε για την Κρήτη γενικότερα και για το Διαμέρισμα του Λασιθίου ειδικότερα μια εποχή σημαντικών κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών ανακατατάξεων. H νέα εποχή, που είχε ήδη ανοίξει με την έκδοση του Διατάγματος Χάττι Χουμαγιούν, επέφερε αναμφίβολα αλλαγές στη δομή, την οικονομική λειτουργία, τις κοινωνικές πρακτικές και την ιδεολογία του τοπικού κοινωνικού σχηματισμού οι οποίες επηρέασαν καταλυτικά και τα εκπαιδευτικά πράγματα. Μέσα σ’ αυτά τα νέα πλαίσια, η εκπαίδευση, εκτός από μια εθνική υπόθεση, άρχισε να γίνεται όλο και περισσότερο μια αυτοδιοικητική, κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα προς εκπλήρωση κοινωνικών λειτουργιών με σκοπό να οδηγήσει τους ανθρώπους σε μια προκαθορισμένη εθνική και κοινωνική συμπεριφορά. Κατά την περίοδο αυτή, η χρηματοδότηση των σχολείων από τις μοναστηριακές προσόδους αλλά και ο εθνικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης οδήγησε στον έλεγχο του εκπαιδευτικού συστήματος από αυτοδιοικούμενα συλλογικά όργανα στα οποία η Εκκλησία είχε σοβαρό λόγο αφού κλήθηκε να διαχειριστεί οικονομικά κυρίως την διόγκωση του εκπαιδευτικού τομέα. Ταυτόχρονα, παρατηρούμε ότι η εκπαίδευση κατά την εξεταζόμενη περίοδο από ασύντακτη έγινε ξαφνικά σημείο τριβής ανάμεσα σε μια συντηρητική και μια φιλελεύθερη και μεταρρυθμιστική μερίδα. Τα φιλελεύθερα στρώματα πίεζαν για συνεχείς μεταρρυθμίσεις στο χώρο της εκπαίδευσης που όμως φαίνεται να μην ήταν συμβατές με τις ίδιες τις δομές μιας κοινωνίας που είχε αποδειχτεί αδιάβροχη σε κάθε ορθολογισμό. Αργότερα, από την Κρητική Πολιτεία υιοθετήθηκε ένα εξελικτικό σχήμα σύμφωνα με το οποίο το πιο επείγον καθήκον της ήταν ο εκσυγχρονισμός, ο οποίος συμβάδιζε με την προβολή νέων πολιτικών και κοινωνικών ιδανικών όπως η δικαιοσύνη, η μόρφωση, τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, η ασφάλεια κ.λ.π. Η Κρητική Πολιτεία κάτω από την κατάσταση στασιμότητας που επικρατούσε στο εσωτερικό του νησιού και κάτω από τις επιρροές της Δύσης αμφισβήτησε την παλιά κατάσταση, επικαλέστηκε την αστικού τύπου δημοκρατία και ενστερνίστηκε την ιδέα της προόδου μέσω της ανάπτυξης ενός κεντρικά ελεγχόμενου και ομοιόμορφου για όλο το νησί εκπαιδευτικού συστήματος. Έτσι, η σταδιακή εξάρτηση των οικονομικών της εκπαίδευσης από την κεντρική εξουσία καθώς και η επιβολή συγκεκριμένου συστήματος ιδεολογικών προσανατολισμών το οποίο παρουσιαζόταν ως αναγκαιότητα και απαιτούσε αποτελεσματικότητα από το εκπαιδευτικό σύστημα συνοδεύτηκε από την αύξηση της έκτασης του ελέγχου του εκπαιδευτικού συστήματος από την κεντρική εξουσία. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, παγιώθηκαν τα χαρακτηριστικά της συνύπαρξης διοικητικών και παιδαγωγικών αρμοδιοτήτων σε μονομελή όργανα τα οποία λειτουργούσαν μέσα στα πλαίσια μιας ιεραρχίας αρμοδιοτήτων που εκχωρούνταν εξουσιοδοτικά από την κεντρική εξουσία.