Ο ρόλος του εθελοντικού τομέα στην τοπική πολιτιστική ανάπτυξη: η περίπτωση της πόλης του Πειραιά κατά την περίοδο 1974 - 2000

Abstract

Το θέμα που διαπραγματεύομαι, δηλαδή ο χώρος των συλλογικών μορφών πρωτοβουλιακής δράσης και εθελοντικής συμμετοχής στο κοινωνικοπολιτιστικό γίγνεσθαι μιας πόλης, με απασχολούσε πολλά χρόνια και οι αναζητήσεις εκκινούσαν κυρίως μέσα από την άσκηση διαφορετικών ρόλων και λειτουργιών: είτε με τη συμμετοχή μου σε πολιτιστικές συλλογικότητες του Πειραιά την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης είτε στην επαγγελματική ενασχόληση της τελευταίας δεκαπενταετίας με την ιδιότητα του υπεύθυνου πολιτιστικών δράσεων στο Δήμο του Μοσχάτου. Σε όλη τη διαδρομή της συμμετοχής μου σε εθελοντικές οργανώσεις αλλά, κυρίως, της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με τοπικά πολιτιστικά θέματα, οι δυσκολίες και τα ερωτηματικά που προέκυπταν ήταν πολλά και φάνταζαν αναπάντητα. Για παράδειγμα η αναζήτηση κινήτρων για την τόνωση της ενεργού συμμετοχής, η ενδυνάμωση της συλλογικής δράσης, η διερεύνηση των προσδοκιών αλλά και των φιλοδοξιών των εθελοντών αποτελούσαν μερικούς από τους προβληματισμούς μου στην τελευταία εικοσιπενταετία. Παράλληλα, με απασχολούσε το είδος των σχέσεων και συνεργασιών που αναπτύσσουν οι εθελοντικές οργανώσεις, οι προοπτικές ενδυνάμωσής τους αλλά και ο κίνδυνος ≪εποικισμού≫ τους από το κράτος, την αυτοδιοίκηση, τον ιδιωτικό τομέα και τις πολιτικές οργανώσεις. Όμως, αυτά τα ερωτηματικά τα αντιμετώπιζα κυρίως στο πεδίο μιας τρέχουσαςδιαχείρισης και μάλιστα υπό την πίεση μιας άμεσης, και πολλές φορές αμφίβολης, αποτελεσματικότητας. Η μεγάλη πρόκληση ήταν η δυνατότητα που μου παρείχε το διδακτορικό, αξιοποιώντας τις εμπειρίες μου, να προσεγγίσω με επιστημονικό τρόπο τα θέματα αυτά και να καλύψω την ελλιπή θεωρητική μου κατάρτιση που προερχόταν μόνο από τη ≪γνώση≫ της πράξης.Προσωπικά βιώματα και εμπειρίες, λοιπόν, αποτέλεσαν την αφετηρία για την επιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Έτσι, είχα ≪εξασφαλισμένη≫ μία οικειότητα με το θέμα που διευκόλυνε την πρόσβασή μου στο χώρο της μελέτης ενώ παράλληλα είχα αποκτήσει ένα επιπλέον κίνητρο για την ολοκλήρωση της διατριβής. Ουσιαστικά, το θέμα που επέλεξα δεν είχε μόνο επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά αποτελούσε και ένα προσωπικό στοίχημα. Η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας και οι πρώτες συναντήσεις με στελέχη φορέων και εθελοντικών οργανώσεων, με απάλλαξαν από εμμονές και εύκολους ιδεολογισμούς του παρελθόντος, από ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις και έτσι βρέθηκα στην γοητευτική θέση να εξετάζω θέματα που βρίσκονται στον πυρήνα ενός κρίσιμου προβληματισμού για τον επανακαθορισμό του ρόλου και της ιδιότητας του πολίτη στο σημερινό κόσμο και τη μελέτη των σύγχρονων εκφάνσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. […]Το θέμα που διαπραγματεύομαι, δηλαδή ο χώρος των συλλογικών μορφών πρωτοβουλιακής δράσης και εθελοντικής συμμετοχής στο κοινωνικοπολιτιστικό γίγνεσθαι μιας πόλης, με απασχολούσε πολλά χρόνια και οι αναζητήσεις εκκινούσαν κυρίως μέσα από την άσκηση διαφορετικών ρόλων και λειτουργιών: είτε με τη συμμετοχή μου σε πολιτιστικές συλλογικότητες του Πειραιά την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευσης είτε στην επαγγελματική ενασχόληση της τελευταίας δεκαπενταετίας με την ιδιότητα του υπεύθυνου πολιτιστικών δράσεων στο Δήμο του Μοσχάτου. Σε όλη τη διαδρομή της συμμετοχής μου σε εθελοντικές οργανώσεις αλλά, κυρίως, της επαγγελματικής μου ενασχόλησης με τοπικά πολιτιστικά θέματα, οι δυσκολίες και τα ερωτηματικά που προέκυπταν ήταν πολλά και φάνταζαν αναπάντητα. Για παράδειγμα η αναζήτηση κινήτρων για την τόνωση της ενεργού συμμετοχής, η ενδυνάμωση της συλλογικής δράσης, η διερεύνηση των προσδοκιών αλλά και των φιλοδοξιών των εθελοντών αποτελούσαν μερικούς από τους προβληματισμούς μου στην τελευταίαεικοσιπενταετία. Παράλληλα, με απασχολούσε το είδος των σχέσεων και συνεργασιών πουαναπτύσσουν οι εθελοντικές οργανώσεις, οι προοπτικές ενδυνάμωσής τους αλλά και ο κίνδυνος ≪εποικισμού≫ τους από το κράτος, την αυτοδιοίκηση, τον ιδιωτικό τομέα και τις πολιτικές οργανώσεις. Όμως, αυτά τα ερωτηματικά τα αντιμετώπιζα κυρίως στο πεδίο μιας τρέχουσαςδιαχείρισης και μάλιστα υπό την πίεση μιας άμεσης, και πολλές φορές αμφίβολης, αποτελεσματικότητας. Η μεγάλη πρόκληση ήταν η δυνατότητα που μου παρείχε το διδακτορικό, αξιοποιώντας τις εμπειρίες μου, να προσεγγίσω με επιστημονικό τρόπο τα θέματα αυτά και να καλύψω την ελλιπή θεωρητική μου κατάρτιση που προερχόταν μόνο από τη ≪γνώση≫ της πράξης.Προσωπικά βιώματα και εμπειρίες, λοιπόν, αποτέλεσαν την αφετηρία για την επιλογή του συγκεκριμένου θέματος. Έτσι, είχα ≪εξασφαλισμένη≫ μία οικειότητα με το θέμα που διευκόλυνε την πρόσβασή μου στο χώρο της μελέτης ενώ παράλληλα είχα αποκτήσει ένα επιπλέον κίνητρο για την ολοκλήρωση της διατριβής. Ουσιαστικά, το θέμα που επέλεξα δεν είχε μόνο επιστημονικό ενδιαφέρον αλλά αποτελούσε και ένα προσωπικό στοίχημα. Η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας και οι πρώτες συναντήσεις με στελέχη φορέων και εθελοντικών οργανώσεων, με απάλλαξαν από εμμονές και εύκολους ιδεολογισμούς του παρελθόντος, από ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις και έτσι βρέθηκα στην γοητευτική θέση να εξετάζω θέματα που βρίσκονται στον πυρήνα ενός κρίσιμου προβληματισμού για τον επανακαθορισμό του ρόλου και της ιδιότητας του πολίτη στο σημερινό κόσμο και τη μελέτη των σύγχρονων εκφάνσεων της Κοινωνίας των Πολιτών. […]