Εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά περιοδικά στην Ελλάδα. Η διαμόρφωση της παιδαγωγικής σκέψης κατά το 19ο αιώνα

Abstract

In the current thesis, there has been an attempt to study the ideas of the Greek educators-pedagogues as well as the intellectuals during 1839-1881, throughout the educational-pedagogic journals of that period -since at the same time the educational act is depicted, which is strongly connected with the above ideas. Moreover, the stages of the configuration of the pedagogic thought are being detected and the effort of the constitution of the pedagogic science in the Greek state is presented. All the fields of science are formed at this period in Greece with the pedagogic science not being an exception, neither being cut off of the general political-economical-ideological-cultural frame of that period, the constitution and organization of the Greek state, and the formation and depiction of the substitutes of its ideology. It is a period of fluidity, sometimes confusion, intense ideological processes and general search. The journals, which are studied, are located in the atmosphere described above. They were published during the 19th century in the Greek state, particularly in Athens. More specifically, these journals are “Paidagogos” (1839-1840), “I Ephemeris ton Mathiton kai ton Filomathon” (19/10/1852-15/3/1881) and “Filistor” (01/1961-12/1862). These journals depict the agony and the efforts of the educators-pedagogues of that period to contribute to the constitution of the philosophy of the Greek educational system and its principles in the most representative way. Furthermore, they impress the request of the initiation of the pedagogic science in the Greek state. The research was initially developed in one historical descriptive level by categorizing the articles of the journals, using their subject as criterion, and by presenting their authors’ views in chronological order. This chronological presentation made to some degree the evolution, which is observed in the ideas that are expressed, obvious. At one second stage the interpretative method was used, since it has been attempted the over mentioned ideas to be interpreted in the political-economical-ideological-cultural frame of the period without, overlooking simultaneously the European reality.

Στην παρούσα εργασία γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι απόψεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών-παιδαγωγών και των διανοουμένων για το χρονικό διάστημα 1839-1881 μέσα από τα εκπαιδευτικά-παιδαγωγικά περιοδικά αυτής της περιόδου -ενώ παράλληλα αποτυπώνεται και η εκπαιδευτική πράξη, η οποία είναι στενά συνδεδεμένη με τις παραπάνω απόψεις-, να εντοπιστούν τα στάδια διαμόρφωσης της παιδαγωγικής σκέψης και να παρουσιαστούν οι προσπάθειες για τη συγκρότηση της παιδαγωγικής επιστήμης στο ελληνικό κράτος. Όλες οι επιστήμες στην Ελλάδα συγκροτούνται αυτή την περίοδο και η παιδαγωγική επιστήμη δεν είναι δυνατόν να αποτελέσει εξαίρεση ούτε είναι αποκομμένη από το γενικότερο πολιτικό-οικονομικό-ιδεολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο αυτής της εποχής της συγκρότησης και οργάνωσης ουσιαστικά του ελληνικού κράτους, της διαμόρφωσης και διατύπωσης των συστατικών της ιδεολογίας του. Είναι μια περίοδος ρευστότητας, σύγχυσης κάποιες φορές, έντονων ιδεολογικών διεργασιών και γενικότερα αναζητήσεων. Μέσα σε αυτό κλίμα εντάσσονται τα περιοδικά, τα οποία μελετήθηκαν. Εκδόθηκαν και κυκλοφόρησαν κατά το 19ο αιώνα στο ελληνικό κράτος και συγκεκριμένα στην Αθήνα. Πρόκειται για τον Παιδαγωγό (1839-1840), την Εφημερίδα των Μαθητών και των Φιλομαθών (19/10/1852-15/3/1881) και το Φιλίστορα (Ιανουάριος 1861-Δεκέμβριος 1862). Τα περιοδικά αυτά απεικονίζουν με τον πιο παραστατικό τρόπο την αγωνία και τις προσπάθειες των εκπαιδευτικών-παιδαγωγών εκείνης της εποχής να συμβάλουν στη διαμόρφωση της φιλοσοφίας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και των παιδαγωγικών αρχών που το διέπουν, ενώ παράλληλα διατυπώνουν το αίτημα για την εισαγωγή της Παιδαγωγικής επιστήμης στο ελληνικό κράτος. Η έρευνα αναπτύχθηκε σε ένα, αρχικά, ιστορικό περιγραφικό επίπεδο με την κατηγοριοποίηση των άρθρων των περιοδικών με κριτήριο το θέμα τους, και την παράθεση των απόψεων των συντακτών τους κατά χρονολογική σειρά. Αυτή η χρονολογική παράθεση έκανε εμφανή ως ένα βαθμό την εξέλιξη που σημειώνεται στις απόψεις που εκφράζονται. Σε ένα δεύτερο επίπεδο χρησιμοποιήθηκε η ερμηνευτική μέθοδος, καθώς επιχειρήθηκε να ερμηνευτούν οι παραπάνω απόψεις ενταγμένες στο πολιτικό-οικονομικό-ιδεολογικό-πολιτισμικό πλαίσιο της εποχής, χωρίς να παραβλέπεται ταυτόχρονα η ευρωπαϊκή πραγματικότητα.