Συστημική προσέγγιση των φοβιών

Abstract

he aim of the present study is to investigate the family context of patients with "phobic disorders" and to identify the factors possibly contribute to the evolution of such disorders. The first part of the study includes the general historical overview of "phobias", the description of definitions, diagnostic groups, elements of epidemiology and the etiological-pathogenetic approach, i.e. the psychoanalytic, cognitive-behavioral, neurological, genetic, ethological and environmental-family approach. Fundamental predisposing factors and elements of phobic disorders therapy are reported. The systemic approach of psychic disorders is presented, based on the present research. The General Systems Theory and its influence on family therapy, the Milan Model-signaling the transition from family therapy to systemic therapy- and family as a bio-social system are described. In the second part of this study, the method used on 22 patients with phobic disorders and consequent results are presented. "Semi-structured" interviews based on the principles of "Systemic Therapeutic Approach of the Milan Team" (Milan approach) were used in the clinical investigation. Furthermore, the "qualitative analysis and collection", which is mainly based on Glaser's and Strauss' method known as "Grounded Theory or Methodology" was used in the analysis and processing of the taped and videotaped sessions. A description of the characteristics of 22 cases by thematic analysis follows. Results from the analysis of data, concerning various aspects of family life and relations, indicate that factors from the framework of family life of patients with phobic disorders may significantly contribute to the evolution of such disorders. Family systems favoring the evolution of a phobia, appear to present common elements concerning the history, structure and organization of the family system and also concerning, the sociability and the principles governing the behavior of members. On a more specific level it was found that family systems favoring the evolution of a phobia are characterized by a history of separations and conflicts, traditional structure, a formation based mainly on parental subsystem, a "closed" sociability and a greater intimacy to parental families. Behavior of family members is directed by a set of principles, disfavoring autonomy of individuals and transition in essential phases of the life cycle. Phobic disorders manifested in periods of "crisis" threatening the family system constancy, are preferred to others for the specific context of relations and act as a balancing factor protecting the survival of the family system. Systematic family studies of patients suffering from other psychiatric disorders as well as of normal subjects are required in order to verify the indications of the present study. In conclusion, the present study indicates that both individual and family factors are involved in the evolution of phobic disorders and certifies the significance of an approach to the individual as a whole related to its social environment. The Systemic Approach provides us an appropriate theoretical framework for this understanding.

Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να διερευνήσει το οικογενειακό πλαίσιο ατόμων με «φοβικές διαταραχές» και να εντοπίσει παράγοντες που πιθανόν συμβάλλουν στη δημιουργία αυτών των διαταραχών. Στο γενικό μέρος της μελέτης γίνεται μια ιστορική ανασκόπηση των «φοβιών», περιγράφονται οι ορισμοί και οι διαγνωστικές κατηγορίες, στοιχεία επιδημιολογίας και αιτιοπαθογενετικές προσεγγίσεις, οι οποίες αφορούν στην ψυχαναλυτική, τη γνωστική-συμπεριφορική, τη νευρο-βιολογική, τη γενετική, την ηθολογική και την περιβαλλοντική-οικογενειακή προσέγγιση. Αναφέρονται βασικοί προδιαθετικοί παράγοντες και στοιχεία από τη θεραπεία των φοβικών διαταραχών. Εν συνεχεία, αναπτύσσεται η συστημική προσέγγιση των ψυχικών διαταραχών στην οποία βασίζεται η διερεύνηση των περιστατικών της μελέτης. Περιγράφεται η Γενική Θεωρία των συστημάτων, η επίδραση της στην οικογενειακή θεραπεία, το μοντέλο του Μιλάνου, το οποίο σηματοδοτεί τη μετάβαση από την οικογενειακή στη συστημική θεραπεία και η οικογένεια ως βίοι κοινωνικό σύστημα. Στο ειδικό μέρος, παρουσιάζεται το υλικό και η μέθοδος που χρησιμοποιήσαμε για τους 22 ασθενείς με φοβικές διαταραχές, και τα αποτελέσματα. Στην κλινική διερεύνηση χρησιμοποιήθηκαν «ημιδομημένες συνεντεύξεις», με βάση τις αρχές της «Συστημικής θεραπευτικής προσέγγισης της Ομάδας του Μιλάνου» (Milan approach), ενώ στην ανάλυση και επεξεργασία των απομαγνητοφωνημένων και των μαγνητοσκοπημένων συνεδριών χρησιμοποιήθηκε η «ποιοτική ανάλυση και συλλογή δεδομένων», βασισμένη κυρίως στη μέθοδο των Glaser και Strauss, που αποκαλείται Θεμελιωμένη Θεωρία ή Μεθοδολογία («Grounded Theory or Methodology»). Ακολουθεί περιγραφή των χαρακτηριστικών των 22 περιπτώσεων, με βάση τη θεματική ανάλυση. Τα αποτελέσματα από τη διερεύνηση παραμέτρων, που αφορούν σε ποικίλες διαστάσεις της οικογενειακής ζωής και σχέσεων, έδειξαν ότι παράγοντες του οικογενειακού πλαισίου ζωής των ασθενών με φοβικές διαταραχές μπορεί να συμβάλουν σημαντικά στη δημιουργία αυτών των διαταραχών. Τα οικογενειακά συστήματα που ευνοούν την ανάπτυξη μιας φοβίας φαίνεται ότι έχουν κοινά στοιχεία ως προς την ιστορία, τη δομή και την οργάνωση του οικογενειακού συστήματος, ως προς την κοινωνικότητα και τις αρχές που διέπουν τις συμπεριφορές των μελών. Πιο συγκεκριμένα βρέθηκε ότι τα οικογενειακά συστήματα που ευνοούν την ανάπτυξη μιας φοβίας φαίνεται ότι χαρακτηρίζονται από μια ιστορία αποχωρισμών και συγκρούσεων, παραδοσιακή δομή, οργάνωση που στηρίζεται κυρίως στο γονικό υποσύστημα, «κλειστή» κοινωνικότητα και μεγάλη εγγύτητα στις σχέσεις με τις πατρικές οικογένειες. Οι συμπεριφορές των μελών διέπονται από ένα σύνολο αρχών που δεν ευνοούν την αυτονομία των ατόμων και τη μετάβαση σε βασικές φάσεις του κύκλου ζωής. Οι φοβικές διαταραχές εμφανίζονται σε περιόδους «κρίσης» οι οποίες απειλούν τη σταθερότητα του οικογενειακού συστήματος, «επιλέγονται» ως πιο κατάλληλες από άλλες για το συγκεκριμένο πλαίσιο σχέσεων και λειτουργούν ως ισορροπητικός παράγοντας που προστατεύει την επιβίωση του οικογενειακού συστήματος. Απαιτούνται συστηματικές έρευνες οικογενειών ατόμων με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές καθώς και οικογενειών φυσιολογικών ατόμων, ώστε να έχουμε περισσότερη βεβαιότητα για τις ενδείξεις της παρούσας έρευνας. Συμπερασματικά, η παρούσα μελέτη δείχνει ότι στη δημιουργία των φοβικών διαταραχών εμπλέκονται τόσο ατομικοί, όσο και οικογενειακοί παράγοντες, επιβεβαιώνοντας έτσι τη σημασία της προσέγγισης του ατόμου ως όλου σε σχέση με το κοινωνικό του περιβάλλον. Η Συστημική προσέγγιση προσφέρει ένα κατάλληλο θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση του ατόμου ως ολότητα σε σχέση με το περιβάλλον και μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην πρόληψη και τη θεραπεία των φοβικών διαταραχών.