Αναδυόμενες ονειροτοπίες στη σύγχρονη πόλη: αναζητώντας τη διαμοντέρνα ταυτότητα και εικόνα της πόλης μέσα από το κινηματογραφικό της παλίμψηστο

Abstract

The conception of ideal cities by urban planners does not have only certain material characteristics, carefully estimated economic indicators or properly scheduled flows, but it is also driven by deep urbanological inspirations. These inspirations are based on the imaginary Myth that occurs from the confrontation between planning and the historico-geographic definition of ‘ideal’. The cities of urban planners are mainly Imaginary, as they are attempts to achieve the ‘ideal’ through urbanological PRAXIS at a certain historico-geographic juncture. At the same time, everyday cities, where people ‘write’ their biographies, are not limited to actual experiences, but are creatively intensified with fictional and symbolic images, which are based on intimate myths. Thus, everyday cities are essentially Alethic and they can be traced psychogeographically through urbanographical PRACTICES. These practices tend to perceive the city idiosyncratically, as textual –photographical, emotional and/or verbal- images. However, amid the Imaginary City of the urbanologists and the Alethic Cities of urbanographers, there is a common ground -the interval Khôra of the Existential City- where the historico-geographically conceived urban identity, is mixed with the psychogeographically perceived urban images. Within that framework, urban cinematics are chosen as an effective way for detecting the contemporary version of the Existential City. Hence, at the first part, there is a chronicle of the main alterations that appeared at the urbanological conception of the Imaginary City. The analysis is based on a review of the basic historic references (Epochs) and geographical orientations (Areas) of the ‘ideal’ and comes to the three Mythic Schemas, that guide the urbanological PRAXIS in the past (premodern Heaven/Hell, modern Utopia/Dystopia, postmodern Imageeria/Marginalia), and the fourth metamodern Mythic Schema of Oneirotopia/Nihilia, that crystallises the hybrid nature of the cyber age. At the second part, there is a genealogy of the (psycho)geographical ‘reading’ and psych(oanalyt)ical interpretation of real, imaginative and symbolic aspects of the Alethic Cities, which are bound with the diachronic use of the urbanographical PRACTICES as ways of dealing with the trauma based on the constant absence of the ‘ideal’ within the real. Within that framework, a contemporary –cyber mythopoetic- appropriation is emerging, which is based on illuminations of earlier psychogeographical practices (exploratory tour, curious flâneurie, atmospheric Dérive) at the present. These new cyber practices aim at peculiar ‘past-present-future’ conjunctures. Through the five-year exercise of Stigmography (stigmography.tumblr.com), three Dialectical Images are invoked: Mechanical Anachronism, Metaphysical Bureaucracy, and Spectacular Mystagogy. Lastly, in front of the necessity for connecting the hybrid Myth of Oneirotopia and the dialectical myths of Stigmography, the third part of the Thesis is focused on the technique of urban cinematics, which records and imprints condensations of the ‘ideal’ with the real, in the form of Archetypes (cinematic identity) and Traces (cinematic images). Through a phenomenological overview of the previous cinematographic tropes (modern and postmodern urban cinematics), the metamodern cinematographic trope arises. The analysis of three films of the New Millennium (The Mourning Rock, Synecdoche, New York, Inception) attempts to shed light on that trope. Three different versions of the Existential City -or in other words, three different versions of existing within the cities- are revealed, along with the delineation of the boundaries within which any historico-geographic and psychogeographical aspect of Urban Thought inevitably moves.

Οι πόλεις, στις οποίες οι πολεοδόμοι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι του κόσμου μπορούν να ζήσουν ιδανικά, δεν έχουν μόνο σαφή υλικά χαρακτηριστικά, σχολαστικά υπολογισμένους οικονομικούς δείκτες ή άριστα προγραμματισμένες ροές. Έχουν και μια βαθιά πολεολογική έμπνευση, η οποία προκύπτει μέσα από την αναμέτρηση του σχεδιασμού με το ‘ιδανικό’ και θεμελιώνεται πάνω στον φαντασιακό Μύθο. Έτσι, οι πόλεις των πολεοδόμων είναι στη βάση τους Φαντασιακές, αφού μέσω της πολεολογικής ΠΡΑΞΗΣ επιδιώκουν την επίτευξη της ‘ιδανικής’ πόλης, κατά την εκάστοτε ιστορικο-γεωγραφική συγκυρία. Από την άλλη πλευρά, οι καθημερινές πόλεις, στις οποίες οι άνθρωποι ‘συν-γράφουν’ τις βιογραφίες τους, δεν εξαντλούνται στην πραγματική εμπειρία, αλλά εμπλουτίζονται δημιουργικά με φανταστικές και συμβολικές εικόνες, βασισμένες σε προσωπικούς μύθους. Οι καθημερινές πόλεις είναι ουσιαστικά Αληθινές, ενώ μπορούν να αποκαλύπτονται ψυχογεωγραφικά, μέσω των πολεογραφικών ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ και να αποτυπώνονται ιδιοσυγκρασιακά, ως βιωματικά κείμενα –φωτογραφικά, συναισθηματικά, λεκτικά- από τους χρήστες της πόλης, που μπορούν να λογίζονται ως πολεογράφοι. Ανάμεσα στη Φαντασιακή Πόλη των πολεολόγων/πολεοδόμων και στις Αληθινές Πόλεις των πολεογράφων, υπάρχει ένα κοινό πεδίο, η ενδιάμεση ΧΩΡΑ της Υπαρξιακής Πόλης της καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπου η ιστορικο-γεωγραφική ταυτότητα της Φαντασιακής Πόλης, δύναται να περιπλέκεται με τις ψυχογεωγραφικές εικόνες των Αληθινών Πόλεων. Στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, η κινηματογραφική ΠΟΛΕΟΓΡΑΦΗΣΗ επιλέγεται ως αποτελεσματικός τρόπος ανίχνευσης της σύγχρονης εκδοχής της Υπαρξιακής Πόλης. Στο πρώτο μέρος της διατριβής, περιγράφεται το χρονικό μετάλλαξης του πολεολογικού ρυθμού σύλληψης της Φαντασιακής Πόλης, που θεμελιώνεται πάνω σε μια επισκόπηση των βασικών ιστορικών αναφορών (εποχές) και γεωγραφικών εντοπισμών (περιοχές) του ‘ιδανικού’. Από την ιστορικο-γεωγραφική ανάλυση προκύπτουν τα τρία Μυθικά Σχήματα, που καθοδήγησαν την πολεολογική ΠΡΑΞΗ των Νέων Χρόνων (προμοντέρνος Παράδεισος/Κόλαση, μοντέρνα Ουτοπία/Δυστοπία, μεταμοντέρνα Εικονοποιία/Περιθωρία), ενώ αναδύεται και το διαμοντέρνο υβριδικό Μυθικό Σχήμα της Ονειροτοπίας/Νιχιλίας, που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Στο δεύτερο μέρος της διατριβής, στοιχειοθετείται μια γενεαλογία (ψυχο)γεωγραφικής ανάγνωσης και ψυχ(αναλυτ)ικής ερμηνείας των εικόνων των Αληθινών Πόλεων, η οποία υπογραμμίζει τον διαχρονικό ρόλο των πολεογραφικών ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ, ως ρυθμιστών του τραύματος από τη διαρκή απουσία του ‘ιδανικού’ από το πραγματικό. Εντός αυτού του αρνητικά ιδεαλιστικού πλαισίου, αναδύεται μια σύγχρονη -ψηφιακά μυθοποιητική- οικειοποίηση των αναλαμπών παλαιότερων πρακτικών (περιήγηση/tour, περιπλάνηση/flâneurie, περιδιάβαση/Dérive), από νεότερες ψηφιακές πρακτικές, η οποία επιδιώκει τη συναστρία παρελθόντος-παρόντος-μέλλοντος. Μέσα από την πενταετή εξάσκηση μιας τέτοιας πρακτικής (Στιγμογραφία: stigmography.tumblr.com), ανασύρονται τρεις Διαλεκτικές Εικόνες που επιδιώκουν την α-χρονία (Μηχανικός Αναχρονισμός, Μεταφυσική Γραφειοκρατία, Θεαματική Μυσταγωγία). Τέλος, μπροστά στην ανάγκη σύνδεσης του Υβριδικού Ονειροτοπικού Μύθου και των Διαλεκτικών Στιγμογραφικών μύθων, το τρίτο μέρος της διατριβής εστιάζει στον κινηματογράφο, μια τεχνική ΠΟΛΕΟΓΡΑΦΗΣΗΣ, που καταγράφει και αποτυπώνει συμπήξεις του ‘ιδανικού’ με το αληθινό, με τη μορφή Αρχέτυπων (κινηματογραφική ταυτότητα) και Ιχνών (κινηματογραφικές εικόνες). Μέσα από την αναδρομή στους προγενέστερους τρόπους κινηματογραφικής ΠΟΛΕΟΓΡΑΦΗΣΗΣ, αλλά και τη φαινομενολογική θεώρηση της διαμοντέρνας ΠΟΛΕΟΓΡΑΦΗΣΗΣ, σε τρία αντιπροσωπευτικά φιλμ της Νέας Χιλιετίας (Αγέλαστος Πέτρα, Η Συνεκδοχή της Νέας Υόρκης, Inception), εμφανίζονται τρεις διαφορετικές εκδοχές της Υπαρξιακής Πόλης. Αυτές οι εκδοχές αποτελούν διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης μέσα στην πόλη, οι οποίοι προδιαγράφουν τα όρια, μέσα στα οποία αναπόφευκτα κινείται το ιστορικο-γεωγραφικό και το ψυχογεωγραφικό σκέλος του Αστικού Στοχασμού κάθε εποχής.