Ψυχολογικοί παράγοντες της εξάρτησης από χρηματιστηριακές συναλλαγές και τυχερά παιχνίδια

Abstract

Drawing upon the concept of addictions and in particular, gambling behavior and online trading addiction, this study explored whether trading in the stock market comprises an addictive behaviour. It explored the basis/grounds of risk behaviour of individuals engaged in the stock market trading and those gambling in general. It further explored the correlations between impulsivity/ sensation seeking and addiction, psychosomatic symptoms and economic risk loving behaviour. Additionally, it explored the role of opportunism and demographic characteristics in one’s choice to either gamble or trade the stock market, as well as, the personality characteristics of a pathological gambler and/ or a pathological stock market trader. Finally, it explored the impact of opportunism on having some addiction problem and on becoming a pathological gambler and/ or pathological stock market trader. A booklet of questionnaires, namely the South Oaks Screen, General Health Questionnaire (Goldberg & Hillier, 1979), Beck Depression Inventory (Beck, 1978), the Sensation Seeking Scale (from Zuckerman-Kuhlman Personality Questionnaire (ZKPQ); Zuckerman et al., 1993), the financial part of Risk Taking Scale and Risk Perception Scale (Domain-Specific Risk Taking; Weber, Blais & Betz, 2002) and a questionnaire on demographics was completed by a sample of a) a group of people trading in the Athens stock exchange (N=77) (49 males and 28 females), b) a group of gamblers (N=63) (45 males and 18 females) and c) a control group (N=80) (37 males and 43 females), during the time period of March until November 2007. Later on, another booklet of questionnaires, namely the South Oaks Screen, the NEO-Five Factor Inventory (NEO-FFI; Costa & McCrae, 1992), a questionnaire on opportunism (Sakalaki et al., 2007b) and a questionnaire on demographics was completed by a sample of a) a group of people trading in the Athens stock exchange (N=62) (37 males and 25 females), b) a group of gamblers (N=51) (41 males and 10 females) and c) a control group (N=71) (29 males and 42 females), during the time period of February until April 2008. The respondents were from Athens and Thessaloniki. The age of the participants ranged from 20 to 70 years or over. The results suggested that trading in the stock market is an addictive behavior. It was shown that traders misperceive by underestimating the risk of trading the stock market, whereas gamblers perceive the risk of gambling on a totally objective manner. Furthermore, a positive correlation among male stock market investors/traders has been found to exist between impulsivity and addiction, psychosomatic symptoms and economic risk loving behavior. Additionally, being older and male tend to increase the possibility of someone engaging in gambling and / or trading activity. Low extraversion and low conscientiousness increase the possibility of pathological stock market trading, whereas, low agreeableness and high neuroticism increase the possibility of pathological gambling. Finally, opportunism affects only gambling and it has a positive impact on having some gambling and / or trading addiction problem.

Στην παρούσα μελέτη διερευνήθηκαν σημαντικά χαρακτηριστικά των ιδιωτών επενδυτών και των στοιχηματιών αναφορικά με τον βαθμό εξάρτησής τους από το «παιχνίδι» με τις μετοχές ή, αντίστοιχα, με το τζόγο. Εξετάστηκε η βάση εκτίμησης του οικονομικού ρίσκου των συναλλασσόμενων με το χρηματιστήριο και των παικτών τυχερών παιχνιδιών και οι συσχετισμοί της παρορμητικότητας με τον εθισμό, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα και την αγάπη για το οικονομικό ρίσκο. Επιπλέον, διερευνήθηκε ο ρόλος του οπορτουνισμού και των δημογραφικών χαρακτηριστικών στην επιλογή ενός ατόμου να ασχοληθεί με τα τυχερά παιχνίδια ή να παίξει στο χρηματιστήριο, καθώς επίσης και η επίδραση των μεταβλητών της προσωπικότητας στην πιθανότητα παθολογικής εξάρτησης από το χρηματιστήριο και τα τυχερά παιχνίδια. Τέλος, διερευνήθηκε η επίδραση του οπορτουνισμού στην πιθανότητα υπο-ουδικής και παθολογικής εξάρτησης από το χρηματιστήριο και τα τυχερά παιχνίδια. Τα άτομα που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν 404 στα οποία περιλαμβάνονται χρηματιστηριακοί επενδυτές, στοιχηματίες και η ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η ενασχόληση στο χρηματιστήριο είναι εθισμός διαχρονικά, ανεξαρτήτως του επιπέδου του χρηματιστηριακού δείκτη των Αθηνών. Επίσης, δείχθηκε ότι οι συναλλασσόμενοι με το χρηματιστήριο αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο της επένδυσης στο χρηματιστήριο σε εσφαλμένη «υποκειμενική» βάση, δηλαδή τον υποτιμούν, σε σύγκριση με τους στοιχηματίες που αντιλαμβάνονται πλήρως τον κίνδυνο (ρίσκο) που έχει η ενασχόλησή τους με τα τυχερά παιχνίδια. Τρίτον, δείχθηκε ότι για τους άντρες που συναλλάσσονται στο χρηματιστήριο η παρορμητικότητα συσχετίζεται θετικά με τον εθισμό στο χρηματιστήριο, τα ψυχοσωματικά συμπτώματα και την αγάπη για το οικονομικό ρίσκο. Επίσης, δείχθηκε ότι η μεγαλύτερη ηλικία και το ανδρικό φύλο αυξάνουν την πιθανότητα να ενασχολείται κάποιος με το χρηματιστήριο και τα τυχερά παιχνίδια. Η χαμηλή εξωστρέφεια και η χαμηλή ευσυνειδησία αυξάνουν την πιθανότητα παθολογικής εξάρτησης από το χρηματιστήριο και η χαμηλή προσήνεια και ο υψηλός νευρωτισμός αυξάνουν την πιθανότητα παθολογικής εξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια. Τέλος, ο οπορτουνισμός επιδρά στην πιθανότητα ενασχόλησης μόνο με τα τυχερά παιχνίδια, ενώ ο οπορτουνισμός επιδρά θετικά στην πιθανότητα κάποιος που ενασχολείται με το χρηματιστήριο ή με τα τυχερά παιχνίδια να παρουσιάσει κάποια μορφή εξάρτησης (έστω και υπο-ουδική).