The age of the bailout: contention, party-system collapse and reconstruction in Greece, 2009-2015

Abstract

The Greek epicenter of the Eurozone crisis was violently shaken by one of the deepest economic depressions of the past century. The call for financial assistance by the 2010 Greek government resulted in a series of bailouts whose conditionality and policy requirements deeply divided Greeks for the next eight years. This thesis deals with the dismantling of the Greek party-system during the Eurozone crisis, in conjunction with the volatile outburst of one of the proportionally largest protest campaigns in post-war Europe. The Greek case is interesting firstly due to its unique outlier status in multiple dimensions, like the depth of economic crisis, the unique mass scale of protest and party-system change. But beyond the case specifics, the thesis uses the Greek case as a unique contemporary vantage point to understand patterns of interaction between large-scale contentious and institutional politics and the mechanisms of abrupt party-system change. To study contentious-institutional interactions, a novel framework is proposed, examining the Greek case through the detailed narration of four contentious episodes, streams of interactions among government, challengers and third parties around contested policy packages, the bailouts. This methodological novelty is complemented by a theoretical framework that conceptualizes the bailout-induced change in structures of policy-making and political competition, and thus the context within which the protest wave unfolded. The thesis follow the evolution of escalating protest and party-system unraveling through the succession of contentious episodes to detect the mechanisms through which they interact. I draws attention mainly to indirect mechanisms through which social movements influence party-system outcomes, namely elite breakdown and paralysis and the reconfiguration of dimensions of political conflict. Additionally, the dissertation delimits the effect of social movements mostly on those indirect effects. To complete the story of party-system punctuation, I expose critical elements of agency and structure unrelated to protest, such as the bailout’s opportunity structure, shrewd party positioning and the revealing of the mental (mis)calculations of institutional protagonists, which are the other required elements to guide us through the process of Greek party-system implosion. The final chapters eventually expand on how this punctuation was overcome, this time by reference to the missing contentiousness and the ways Syriza used persuasion, its profile as a new party and its leader’s popularity to avoid a repetition of the first cycle of contention, bringing the crisis full circle.

Η Ελλάδα, ως επίκεντρο της κρίσης της ευρωζώνης υπέστη ένα βίαιο κλονισμό από μία από τις βαθύτερες οικονομικές υφέσεις του περασμένου αιώνα. Το αίτημα για οικονομική βοήθεια από την ελληνική κυβέρνηση το 2010 οδήγησε σε μια σειρά από πακέτα διάσωσης, τα μνημόνια, των οποίων οι όροι διχασαν βαθιά τους Έλληνες για τα επόμενα οκτώ χρόνια. Η παρούσα διατριβή ασχολείται με την κατάρρευση του ελληνικού κομματικού συστήματος κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την έκρηξη ενός από τους μεγαλύτερους, αναλογικά, συγκρουσιακούς κύκλους στη μεταπολεμική Ευρώπη. Η μελέτη περίπτωσης της Ελλάδας προσελκύει το ερευνητικό ενδιαφέρον κυρίως λόγω της εξαιρετικότητας της σε πολλαπλές διαστάσεις, όπως το βάθος της οικονομικής κρίσης, η μαζικότητα των κινημάτων διαμαρτυρίας και οι απότομες αλλαγές του κομματικού συστήματος. Πέραν όμως των ιδιαιτεροτήτων της ελληνικής περίπτωσης, εξετάζεται και ως μια μελέτη περίπτωσης που επιτρέπει την κατανόηση των σχέσεων αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός κύκλου συγκρουσιακής πολιτικής, της θεσμικής πολιτικής και των μηχανισμών που οδηγούν σε απότομες ανασυστάσεις του κομματικού συστήματος. Για τη μελέτη των αλληλεπιδράσεων μεταξύ συγκρουσιακού κύκλου και θεσμικής πολιτικής, προτείνεται ένα καινοτόμο μεθοδολογικό πλαίσιο, το οποίο εξετάζει την ελληνική περίπτωση μέσω της λεπτομερούς αφήγησης τεσσάρων συγκρουσιακών επεισοδίων που αναπαριστούν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της κυβέρνησης, των αντιπάλων της και άλλων δρώντων κατά τη προσπάθεια νομοθέτησης των διαδοχικών μνημονίων. Αυτή η μεθοδολογική καινοτομία συμπληρώνεται από ένα θεωρητικό πλαίσιο που εννοιολογεί τον τύπο της αλλαγής που προκάλεσαν τα μνημόνια στις δομές χάραξης εφαρμοσμένων πολιτικών και του πολιτικού ανταγωνισμού, και συνεπώς το πλαίσιο στο οποίο εξελίχθηκε το κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας. Η διατριβή ακολουθεί την εξέλιξη του κλιμακούμενου συγκρουσιακού κύκλου και της κατάρρευσης του κομματικού συστήματος μέσα από μια σειρά "συγκρουσιακών επεισοδίων", με σκοπό να εντοπίσει τους μηχανισμούς μέσω των οποίων αλληλεπιδρούν τα δύο αυτά φαινόμενα. Εστιάζει κυρίως στους έμμεσους μηχανισμούς μέσω των οποίων τα κοινωνικά κινήματα επηρεάζουν τις αλλαγές του κομματικού συστήματος, δηλαδή την κατάρρευση της συναίνεσης και την παράλυση των πολιτικών ελίτ και την αναδιάταξη των πυλώνων του πολιτικού ανταγωνισμού. Επιπλέον, η διατριβή οριοθετεί ως όριο επιρροής των κοινωνικών κινημάτων αυτές τις έμμεσες επιπτώσεις. Για να συμπληρωθούν τα κενά στην ιστορία της απότομης μετάλλαξης του ελληνικού κομματικού συστήματος που δεν καλύπτονται από την επιρροή των κοινωνικών κινημάτων, συντίθενται στοιχεία όπως οι δομικές ευκαιρίες που παρείχαν τα μνημόνια, η έξυπνη εκμετάλλευση τους από πολιτικές δυνάμεις που αντιτέθηκαν στα μνημόνια και η απαρίθμηση των πολλών λανθασμένων υπολογισμών στους οποίους υπέπεσαν οι θεσμικοί πρωταγωνιστές των μνημονιακών πολιτικών. Τα καταληκτικά κεφάλαια εξηγούν πως το κομματικό σύστημα και ο δικομματισμός ανασυστήθηκαν, κυρίως λόγω της απουσίας μιας νέας ανάφλεξης του συγκρουσιακού κύκλου κατά της διάρκεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ καθώς και τον τρόπο με τον οποίο το κυβερνών κόμμα χρησιμοποίησε εσωκομματικά την πειθώ, την κυβερνητική του απειρία και τη δημοτικότητα του ηγέτή του για να αποφύγει την επανάληψη των γεγονότων του πρώτου κύματος διαμαρτυρίας ενάντια στα μνημόνια, κλείνοντας τον κύκλο της κρίσης.