Ηθικά και πολιτικά επιχειρήματα για την θεμελίωση και τους περιορισμούς ενός δικαιώματος στην μετανάστευση

Abstract

The dissertation begins with the question of the possibility of a general foundation for the right to migration, as a right corresponding to the obligations of reception, integration, and political equalization. It examines reasons why such a right necessarily transcends the distinction between refugees and migrants, and shifts the basis on which it must be conceived and examined from the receiving state to the level of an international society of independent and outward-looking states. With this cosmopolitan normative foundation, which diverges both from theories of international distributive justice and from ethnocentric conceptions, the reasonable extensions of Kant’s universal right to hospitality are sought through the relationship of cosmopolitan law with other aspects of Kantian theory regarding the state and the international structure. Other major philosophical contributions that are utilized are Rawls’s conception of non-ideal theory primarily, as well as concrete Hegelian ideas from the Philosophy of Right, which serve to reinforce an endeavor for a reasonable extension of the right to hospitality toward asylum, the regularization of residence, and naturalization. The conception of the person as unconditionally capable and obligated to live under relations of political equality emerges as a guide both for duties toward the stranger and for those toward other states of the international society. Thus, an unconditional general duty of reception is excluded, while instead of mere response to need and the rectification of an international inequality, the right of exit is proposed as the foundation of a universal duty to respond to the consequent claim of reception, but with a differentiated, variable content. The right to emigration validates the rights and obligations of the individual toward their state, while being harmonized with the non-univocal relationship between the individual and the international order (both directly and through their state). Naturally, this imposes on the receiving state a fuller sovereignty of law in regulating the field of migrant reception. The argument is completed with the intrastate dimension of the duties of cosmopolitan law, with their proposed basis being Kant’s conception of the cosmopolitan spirit: the limitation of political homelessness and the perpetuation of inequality between natives and newcomers thus emerges as a duty of virtue - in an analogical sense - toward the collective self.

Η διατριβή εκκινεί από το ερώτημα της δυνατότητας μιας γενικής θεμελίωσης του δικαιώματος μετανάστευσης, ως δικαιώματος που αντιστοιχεί στις υποχρεώσεις υποδοχής, ένταξης και πολιτικής ισοτίμησης. Εξετάζονται λόγοι για τους οποίους ένα τέτοιο δικαίωμα αναγκαστικά υπερβαίνει την διάκριση μεταξύ προσφύγων και μεταναστών, μετατοπίζεται δε το υπόβαθρο επί του οποίου οφείλει να συλλαμβάνεται και να εξετάζεται, από το υποδεχόμενο κράτος στο επίπεδο μιας διεθνούς κοινωνίας ανεξάρτητων και εξωστρεφών κρατών. Μ’ αυτό το κοσμοπολιτικό κανονιστικό υπόβαθρο, το οποίο αποκλίνει τόσο από θεωρίες διεθνούς διανεμητικής δικαιοσύνης όσο και από εθνοκεντρικές αντιλήψεις, αναζητώνται οι εύλογες προεκτάσεις του καντιανού καθολικού δικαιώματος στη φιλοξενία μέσα από την σχέση του κοσμοπολιτικού δικαίου με ευρύτερες θέσεις της καντιανής θεωρίας για το κράτος και την διεθνή δομή. Αξιοποιούνται επίσης, πρώτιστα η ρωλσιανή σύλληψη της μη ιδεώδους θεωρίας, αλλά και εγελιανές σκέψεις από την Φιλοσοφία Δικαίου, οι οποίες λειτουργούν ενισχυτικά προς ένα εγχείρημα εύλογης επέκτασης του δικαιώματος φιλοξενίας προς το άσυλο, την οριστικοποίηση της διαμονής και την πολιτογράφηση. Η αντίληψη του προσώπου ως απροϋπόθετα ικανού και υπόχρεου να ζήσει υπό σχέσεις πολιτικής ισοτιμίας αναδεικνύεται ως οδηγός τόσο για τα καθήκοντα απέναντι στον ξένο, όσο και για εκείνα προς τα άλλα κράτη της διεθνούς κοινωνίας. Έτσι, αποκλείεται ένα άνευ όρων γενικό καθήκον υποδοχής, ενώ στην θέση της ανταπόκρισης στην ανάγκη και της αποκατάστασης μιας διεθνούς ανισότητας, προτείνεται το δικαίωμα εξόδου ως θεμέλιο ενός καθολικού καθήκοντος ανταπόκρισης στο συνακόλουθο αίτημα υποδοχής, με διαβαθμισμένο όμως κατ’ ιδίαν περιεχόμενο. Το δικαίωμα αποδημίας επικυρώνει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του ατόμου προς την πολιτεία του, εναρμονιζόμενο παράλληλα με την μη μονοσήμαντη σχέση μεταξύ ατόμου και διεθνούς τάξης (απευθείας και διαμέσου της πολιτείας του). Φυσιολογικά έτσι επιβάλλει στο κράτος υποδοχής μια πληρέστερη κυριαρχία του νόμου κατά την ρύθμιση του πεδίου της υποδοχής μεταναστών. Το επιχείρημα ολοκληρώνεται με την ενδοπολιτειακή διάσταση των καθηκόντων του κοσμοπολιτικού δικαίου, με προτεινόμενο έρεισμά τους την καντιανή σύλληψη του κοσμοπολιτικού φρονήματος: ο περιορισμός της πολιτικής ανεστιότητας και της διαιώνισης της ανισοτιμίας μεταξύ γηγενών και επήλυδων αναδεικνύεται έτσι ως οιονεί αρεταϊκό καθήκον προς τον συλλογικό εαυτό.

Die Dissertation beginnt mit der Frage nach der Möglichkeit einer allgemeinen Begründung des Rechts auf Migration als eines Rechts, das den Verpflichtungen der Aufnahme, Integration und politischen Gleichstellung entspricht. Es werden Gründe untersucht, warum ein solches Recht notwendigerweise die Unterscheidung zwischen Flüchtlingen und Migranten übersteigt und der Hintergrund, auf dem es begriffen und geprüft werden muss, vom aufnehmenden Staat auf die Ebene einer internationalen Gesellschaft unabhängiger und nach außen orientierter Staaten verlagert wird. Vor diesem weltbürgerlichlen normativen Hintergrund, der sowohl von Theorien internationaler distributiver Gerechtigkeit als auch von ethnozentrischen Auffassungen abweicht, werden die vernünftigen Erweiterungen des kantischen universellen Rechts auf Gastfreundschaft im Zusammenhang des Weltbürgerrechts mit weiter gefassten Positionen der kantischen Staats- und Völkerrechtstheorie gesucht. Es werden zudem primär Rawls’ Konzeption der nicht-idealen Theorie sowie hegelsche Gedanken aus der Rechtsphilosophie herangezogen, die ein Vorhaben einer vernünftigen Ausweitung des Rechts auf Gastfreundschaft auf Asyl, die Festigung des Aufenthalts und die Einbürgerung verstärken. Die Auffassung der Person als bedingungslos fähig und verpflichtet, unter Bedingungen politischer Gleichheit zu leben, erweist sich als Leitlinie sowohl für die Pflichten gegenüber dem Fremden als auch für jene gegenüber den anderen Staaten der internationalen Gesellschaft. Damit wird eine bedingungslose allgemeine Aufnahmepflicht ausgeschlossen, während anstelle der bloßen Reaktion auf Bedürftigkeit und der Behebung internationaler Ungleichheit das Ausreiserecht als Grundlage einer universellen Pflicht zur Reaktion auf das daraus folgende Aufnahmeersuchen vorgeschlagen wird, allerdings mit differenziertem, individuell spezifischem Inhalt. Das Recht auf Auswanderung bestätigt die Rechte und Pflichten des Individuums gegenüber seinem Staat und harmoniert zugleich mit der nicht eindeutigen Beziehung zwischen Individuum und internationaler Ordnung (direkt und vermittels seines Staates). Natürlich fordert dies vom aufnehmenden Staat eine umfassendere Herrschaft des Rechts bei der Regelung des Bereichs der Aufnahme von Migranten. Das Argument wird mit der innerstaatlichen Dimension der Pflichten des Weltbürgerrechts abgeschlossen, deren vorgeschlagene Grundlage die kantische Konzeption der weltbürgerlichen Gesinnung: Die Begrenzung der politischen Heimatlosigkeit und der Fortdauer der Ungleichheit zwischen Einheimischen und Zugezogenen wird so als einer Art Tugendpflicht gegenüber dem kollektiven Selbst hervorgehoben.