Οι οικονομικά εξαρτημένοι αυτοαπασχολούμενοι

Abstract

Economically dependent self-employed individuals are those who, despite being typically classified as self-employed, exhibit substantial reliance on a single or on a basic client for their income, facing limited autonomy and control over critical business decisions within an engagement. The concept of economically dependent self-employed individuals is not standardized across all jurisdictions and does not have a widely recognized official status; it is rather a dynamic and evolving topic that may be addressed in various ways by different legal systems. The scope of the present study includes, inter alia, an overview of the new reality of labour world as it has been shaped by the digital transformation and the information technology (digital tools, automation, artificial intelligence), the gig economy and the platform work, the new models of work and flexibility (hybrid models of work, remote work), the digitization of the means of production as well as the focus on well-being and work-life balance, through which the concept of the economically dependent self-employed individuals is portrayed more accurately. The (economically) dependent self-employment goes beyond the binary employment model between pure dependent employment and genuine self-employment. The new conditions of employment impact on the concept of dependency whose intensity and indications gradually weaken resulting in contractual relationships of dependent autonomy; such kind of relationships blurs even more the boundaries between pure dependent employment and genuine self-employment and strengthen the already weak and socially vulnerable position of the dependent self-employed individuals. The case of economically dependent self-employed individuals should be institutionally framed in national law and a minimum level of social protection should be ensured for the self-employed individuals in question. The challenge in this matter is to adopt and adapt a socio-legal model by integrating inclusive, flexible and future-oriented solutions. The present thesis argues that the appropriate legal framework should be established for a new broader third category of employment, that of economically dependent self-employed individuals, on which the substantive labour law and social security rules shall be partially applied. Under a tripartite employment model, economically dependent self-employed individuals shall be granted a minimum level of social protection which will correspond to the sense of justice required for those self-employed individuals who are vulnerable to the risks associated with the typical employment relationship, but they are simultaneously placed outside the respective legal framework without being lawfully protected against these risks. The conditions of dependency and the similarity to the status of pure dependent employment will outline the typical addresses who will fall within the scope of the respective rules. In such a new broader third category of employment, the dependency appears mainly in the form of an economic as well as an organizational dependency, while the concept of heteronomy represents the personal dependency being conceived as that kind of control over the contractual relationship which succeeds through an organizational integration into the organizational structures of the counter party (client) of the self-employed individual; personal dependency is more limited in extent than appears in pure dependent employment, but it still exists. Heteronomy is sufficient and appropriate to create a relationship of dependency, given that such a factor deprives practically the self-employed individual of the possibility to exploit his/her labour power for his/her own account. In this context, there is a need to broaden and redefine the criteria that will be evaluated to classify a (typically) self-employed individual as an economically dependent self-employed individual, as well as a need for a teleological approach to the concept of dependency. As to who self-employed individuals will fall de lege ferenda within the scope of the new third category and enjoy partial social protection, this requires the establishment of specific criteria that are identified and proposed herewith, the overall consideration of the conditions of dependency encountered in each case in conjunction with the evaluation of the authority type exercised over the self-employed individual and the economic risk to which the latter is exposed.

Οι οικονομικά εξαρτημένοι αυτοαπασχολούμενοι αποτελούν μια ιδιαίτερη περίπτωση τυπικά αυτοαπασχολούμενων προσώπων που εμφανίζουν ουσιαστική εισοδηματική εξάρτηση από έναν μόνον ή από έναν κυρίαρχο συμβατικό εταίρο (πελάτη) και έχουν περιορισμένη αυτονομία και έλεγχο επί σημαντικών επιχειρηματικών αποφάσεων στο πλαίσιο λειτουργίας της συμβατικής σχέσης. Η οικονομικά εξαρτημένη απασχόληση δεν τυποποιείται σε όλες τις δικαιοδοσίες και δεν απαντάται ως συγκεκριμένο επίσημο καθεστώς απασχόλησης, αλλά αποτελεί ένα δυναμικό και διαρκώς εξελισσόμενο ζήτημα που αντιμετωπίζεται διαφορετικά ανά εθνικό νομικό σύστημα. Στο διερευνητικό πεδίο της παρούσας εντάσσεται, μεταξύ άλλων, η επισκόπηση της νέας πραγματικότητας, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί με τον ψηφιακό μετασχηματισμό και την πληροφορική τεχνολογία (ψηφιακά εργαλεία και εφαρμογές, αυτοματισμός, τεχνητή νοημοσύνη), με την ανάδειξη της οικονομίας της πλατφόρμας (Gig Economy) και με την απασχόληση σε ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας (Platform Work), τις νέες μορφές απασχόλησης και την ευελιξία (υβριδικά μοντέλα εργασίας, τηλεργασία), την ψηφιοποίηση των παραγωγικών μέσων και την έμφαση στην εξισορρόπηση ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής, μέσα από την οποία πραγματικότητα αναδεικνύεται ευχερέστερα η περίπτωση της εξαρτημένης ανεξάρτητης απασχόλησης που εκφεύγει από το κρατούν δυαδικό μοντέλο απασχόλησης του αμιγώς εξαρτημένου εργαζόμενου και του γνήσια αυτοαπασχολούμενου. Οι νέες συνθήκες απασχόλησης επηρεάζουντον τρόπο με τον οποίον απαντάται η εξάρτηση, της οποίας η ένταση και οι ενδείξεις σταδιακά αποδυναμώνονται, και δημιουργούν σχέσεις αυτόνομης εξάρτησης που δυσχεραίνουν ακόμα περισσότερο τα όρια μεταξύ αμιγώς εξαρτημένης εργασίας και γνήσιας αυτοαπασχόλησης και ενδυναμώνουν την αδύναμη και κοινωνικά ευάλωτηθέση του εξαρτημένου ανεξάρτητα απασχολούμενου. Η περίπτωση της εξαρτημένης ανεξάρτητης απασχόλησης θα πρέπει να πλαισιωθεί θεσμικά στο εθνικό δίκαιο και να διασφαλισθεί για τους εν λόγω απασχολούμενους ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας. Η πρόκληση στο εν λόγω ζήτημα είναι η υιοθέτηση και προσαρμογή ενός κοινωνικο-νομικού μοντέλου μέσω πρόβλεψης και ένταξης συμπεριληπτικών και II ελαστικών λύσεων που θα είναι προσανατολισμένες σε μέλλοντα χρόνο. Με την παρούσα θέση υποστηρίζεται ότι θα πρέπει να θεσμοθετηθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για τη δημιουργία μίας νέας ευρύτερης ενδιάμεσης κατηγορίας απασχόλησης, αυτής των οικονομικά εξαρτημένων αυτοαπασχολούμενων προσώπων, με εν μέρει εφαρμογή κανόνων ουσιαστικού εργατικού δικαίου και κοινωνικής ασφάλισης. Δυνάμει ενός νέου μοντέλου απασχόλησης θα αναγνωρίζεται στα οικονομικά εξαρτημένα αυτοαπασχολούμενα πρόσωπα ένα ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας που θα ικανοποιεί το αίσθημα δικαίου για μία ευρύτερη σύγχρονη κατηγορία απασχολούμενων που είναι μεν ευάλωτοι στους κινδύνους που συνδέονταιμε την τυπική σχέση εξαρτημένης εργασίας, τίθενται όμως εκτός νομικού πλαισίου και χωρίς νομοθετική προστασία έναντι των κινδύνων αυτών. Ο τρόπος που παρέχεται η ανθρώπινη εργασία υπό συνθήκες εξάρτησης και η ομοιότητα με το καθεστώς της αμιγώς εξαρτημένης εργασίας θα είναι αυτά που θα επιβάλλουν τη διαφοροποίηση ως προς τον κύκλο των τυπικών αποδεκτών των κανόνων δικαίου. Στη νέα αυτοτελή κατηγορία των εξαρτημένων ανεξάρτητα απασχολούμενων η εξάρτηση εμφανίζεται κυρίως με τη διττή μορφή μία οικονομικής και μίας οργανωτικής εξάρτησης. Ηπροσωπική εξάρτηση από τον συμβατικό εταίρο εμφανίζεται εναλλακτικά με τον ετεροκαθορισμό της συμβατικής σχέσης και την οργανωτική ένταξη που προκύπτει από τις οργανωτικές δομές του συμβατικού εταίρου και πιο περιορισμένη σε έκταση από ό,τι εμφανίζεται στην αμιγώς εξαρτημένη εργασία, σε κάθε περίπτωση όμως υπάρχει. Το χαρακτηριστικό του ετεροκαθορισμού αρκεί και είναι κατάλληλο για να δημιουργήσει μία σχέση εξάρτησης, δεδομένου ότι ο ετεροκαθορισμός της παροχής αποστερεί πρακτικά από τον απασχολούμενο τη δυνατότητα να αξιοποιεί για ίδιον λογαριασμό την εργατική του δύναμη. Στο πλαίσιο αυτό ανακύπτει μία ανάγκη διεύρυνσης και επαναπροσδιορισμού των κριτηρίων που θα αξιολογούνται για τον χαρακτηρισμό ενός (τυπικά) αυτοαπασχολούμενου ως οικονομικά εξαρτημένου αυτοαπασχολούμενου προσώπου, καθώς και η ανάγκη μίας τελεολογικής προσέγγισης της έννοιας της εξάρτησης. Ως προς το ποιοι αυτοαπασχολούμενοι θα εμπίπτουν delege ferenda στην κατηγορία των οικονομικά εξαρτημένων αυτοαπασχολούμενων προσώπων που θα απολαμβάνουν μερική κοινωνική προστασία, τούτο προϋποθέτειτη διαπίστωση συγκεκριμένων κριτηρίων που προσδιορίζονται και προτείνονται μετην παρούσα, τη συνολική θεώρηση των συνθηκών εξάρτησης που απαντώνται κατά περίπτωση σε συνδυασμό με την αξιολόγηση του τύπου εξουσίας που ασκείται στον αυτοαπασχολούμενο και του οικονομικού κινδύνου στον οποίον αυτός εκτίθεται.