Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ποιότητα διατροφής της τρίτης ηλικίας στο νομό Λάρισας

Abstract

The global crisis of the financial system, which began in 2008 in the USA and spread to almost all countries, was particularly felt in our country. The health of vulnerable groups has deteriorated significantly, as chronic digestive problems and inequalities have increased due to the economic crisis. Despite the formal end of the financial crisis there are indications that the imprint of the crisis remains strong. The purpose of the research was not only to detect the first effects of the economic crisis on the eating habits of the Greek elderly population in the area of Larissa (Central Greece) but also to identify the ways of their reaction to the new economic data. In addition, to determine the degree of economic hardship and the level of satisfaction of the elderly with life. This is a prospective observational study that spanned three time periods: 2018-2019, 2020-2021 and 2022-2023. Self-report questionnaires were used: a) Diet questionnaire, b) The Life Satisfaction Index (LSI-20), c) The FAS (Financial Ability Scale, renamed to Financial Misery Index), d) Questionnaire of the influence of social factors on nutrition and e) Questionnaire of basic demographic characteristics. The study comprised 224 women and 76 men (74.7% and 25.3% respectively). The majority were married (192 people, 64.0%), single 6 people (2.0), while 83 people (27.6%) were widowed. After the crisis there was a significant increase in the percentage of people belonging to the income category up to 699 euros (from 16% before the crisis to 41% after the crisis) and a small increase in the category 700-1399 euros (from 48.7% to 50 %). However, in the highest income categories there was a large drop (from 26.7% to 8% for the €1400-2000 category and from 8.7% to 1.0% for incomes above €2000. The percentage reporting a “poor” level of nutrition climbed from 2% before the crisis, up to 25.7% after the crisis in 2018-2019 and then narrowed to 4.3% and 3.7% in the periods 2020-2021 and 2022-2023. The very good level of nutrition dropped significantly from 29.3% to 6% in 2018-2019 to then stabilize at significantly lower levels at 12.3%, differences statistically significant (p<0.001). The life satisfaction index decreased from 4.27±0.54 in the period 2018-2019, to 3,68±0,67 in the period 2022-2023, a statistically significant difference (F=229.911, p<0.001 ), while in the same period the economic hardship index gradually declined from the value of 3,10±0,73 in the period 2018-2019, to the value of 2,96±0,76 in the period 2020-2021 and finally to the value of 2,85± 0,76 in 2022-2023, difference statistically significant (F=50.510, p <0.001). The economic situation improves more in rural areas than in urban ones: the mean value of the economic hardship index drops from 3,16 in the cities to 2,93 at the end of the study (7% drop), while in the villages it goes from 3,04 to 2,77, a drop of about 10%, a statistically significant difference (F=297,000, p=0,031). Life satisfaction (average value) drops dramatically in urban areas compared with villages, from 4,32 to 3,48 (a 19,4% drop), while in the villages, it drops from 4,21 to 3,94, a drop by 6,4%. The differences were statistically significant: F=75.101, p<0.001.In this thesis, the strong imprint of the financial crisis on the nutrition of the elderly, after the formal end of the financial crisis, is highlighted. The fixation of income at low levels and the inability to purchase special and/or quality food products, according to the needs of the elderly and their co-morbidity (protein sources of high nutritional value and special food products) are accompanied by an increase in the economic hardship index and by further decline in life satisfaction, which appears to worsen significantly over the years.

Το χρηματοπιστωτικό σύστημα σε παγκόσμια κλίμακα γνώρισε μία τις μεγαλύτερες υφέσεις,. Η κρίση ξεκίνησε το 2008 από τις Η.Π.Α. και επεκτάθηκε με ταχύτατους ρυθμούς σε όλες σχεδόν τις χώρες, με βαρύτερο αντίκτυπο στην Ελλάδα. Η οικονομική κρίση λόγω των χρόνιων διαρθρωτικών προβλημάτων της, διόγκωσε το κλίμα των κοινωνικών ανισοτήτων με έντονη επίπτωση στην υγεία των ευπαθών ομάδων. Παρά το τυπικό πέρας της οικονομικής κρίσης υπάρχουν ενδείξεις ότι το αποτύπωμά της παραμένει ισχυρό. Σκοπός της έρευνας ήταν να ανιχνευτούν οι πρώτες επιδράσεις της οικονομικής κρίσης στις διατροφικές συνήθειες του Ελληνικού πληθυσμού τρίτης ηλικίας στην περιοχή της Λάρισας (Κεντρική Ελλάδα), αλλά και να αναγνωριστούν οι τρόποι αντίδρασής του στα νέα οικονομικά δεδομένα. Επιπλέον, να προσδιοριστεί ο βαθμός οικονομικής δυσπραγίας και το επίπεδο ικανοποίησης των ηλικιωμένων από τη ζωή. Πρόκειται για προοπτική μελέτη παρατήρησης που επεκτάθηκε σε τρεις χρονικές περιόδους: 2018-2019, 2020-2021 και 2022-2023. Χρησιμοποιήθηκαν ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς: α) Ερωτηματολόγιο διατροφής, β) Ο Δείκτης Ικανοποίησης από τη Ζωή (Life Satisfaction Index [LSI-20]), γ) Η κλίμακα FAS (Financial Ability Scale), δ) Ερωτηματολόγιο επίδρασης κοινωνικών παραγόντων στη διατροφή και ε) Ερωτηματολόγιο βασικών δημογραφικών χαρακτηριστικών. Στην έρευνα συμμετείχαν 224 γυναίκες και 76 άνδρες (74,7% και 25,3% αντίστοιχα). Η πλειονότητα ήταν έγγαμοι (192 άτομα, 64,0%), άγαμοι 6 άτομα (2,0), ενώ σε χηρεία ήταν 83 άτομα (27,6%). Μετά την κρίση παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στο ποσοστό των ατόμων που βρίσκονταν στην εισοδηματική κατηγορία μέχρι 699 ευρώ (από 16% πριν από την κρίση στο 41% μετά την κρίση) και μικρή αύξηση στην κατηγορία 700-1399 ευρώ (από 48,7% σε 50%). Ωστόσο, στις υψηλότερες εισοδηματικές κατηγορίες σημειώθηκε μεγάλη πτώση (από 26,7% σε 8% για την κατηγορία 1400-2000 ευρώ και από 8,7% σε 1,0% για εισοδήματα άνω των 2000 ευρώ). Το ποσοστό που ανέφερε «κακό» επίπεδο διατροφής εκτοξεύθηκε από το 2% πριν από την κρίση, στο 25,7% μετά την κρίση κατά την περίοδο 2018-2019 και κατόπιν περιορίστηκε στο 4,3% και 3,7% κατά τις περιόδους 2020-2021 και 2022-2023. Το πολύ καλό επίπεδο διατροφής υποχώρησε σημαντικά από το 29,3% στο 6% την περίοδο 2018-2019 για να σταθεροποιηθεί στη συνέχεια σε σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα στο 12,3%, διαφορές στατιστικά σημαντικές (p<0,001).Ο δείκτης ικανοποίησης από τη ζωή υποχώρησε από την τιμή 4,27±0,54 την περίοδο 2018-2019, στην τιμή 3,68±0,67 την περίοδο 2022-2023, διαφορά στατιστικά σημαντική (f=229,911 p<0,001), ενώ το ίδιο διάστημα ο δείκτης οικονομικής δυσπραγίας υποχώρησε σταδιακά από την τιμή 3,10±0,73 την περίοδο 2018-2019, στην τιμή 2,96±0,76 την περίοδο 2020-2021 και τελικά στην τιμή 2,85±0,76 την περίοδο 2022-2023, διαφορά στατιστικά σημαντική (F=50,510 p<0,001). Η οικονομική κατάσταση βελτιώνεται περισσότερο στα χωριά σε σχέση με τις πόλεις: η μέση τιμή του δείκτη οικονομικής δυσπραγίας υποχωρεί από 3,16 στις πόλεις στο 2,93 στο τέλος της μελέτης (7% πτώση), ενώ στα χωριά από το 3,04 οδηγείται στο 2,77, πτώση 10% περίπου, διαφορά στατιστικά σημαντική (F=297,000 p=0,031). Η ικανοποίηση από τη ζωή (μέση τιμή) υποχωρεί εντυπωσιακά στην πόλη σε σχέση με τα χωριά, από 4,32 στο 3,48 (πτώση19,4%), ενώ στα χωριά υποχωρεί από το 4,21 στο 3,94, πτώση κατά 6,4%. Οι διαφορές είναι στατιστικά σημαντικές: F=75,101 p<0,001. Στην παρούσα διατριβή αναδεικνύεται το ισχυρό αποτύπωμα της οικονομικής κρίσης στη διατροφή των ηλικιωμένων, μετά το τυπικό πέρας της οικονομικής κρίσης. Η καθήλωση του εισοδήματος σε χαμηλά επίπεδα και η αδυναμία αγοράς ειδικών και/ή ποιοτικών προϊόντων διατροφής, σύμφωνα με τις ανάγκες του ηλικιωμένου και τη συννοσηρότητά του (πηγές πρωτεϊνών υψηλής διατροφικής αξίας και προϊόντα ειδικής διατροφής) συνοδεύονται από αύξηση του δείκτη οικονομικής δυσπραγίας και από περαιτέρω πτώση της ικανοποίησης από τη ζωή, που δείχνει να επιδεινώνεται σημαντικά με την πάροδο των ετών.